Δεν ντρέπεται

Κάποιοι ντρέπονται.

Κάποιοι άλλοι δεν ντρέπονται κι αποφασίζουν να παίξουν με τα όρια της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σπάζοντας το «ταμπού» της θανάτωσης αυτών που πιάνουν πολύ χώρο. Που τολμούν να υφίστανται σε καιρό «κρίσης».  Που περισσεύουν στο τραπέζι του Προκρούστη.

Γνήσιο δείγμα αποτρόπαιας έλλειψης ντροπής το παρακάτω κείμενο από την σελίδα του Θ.Πάγκαλου:

«Αρχαία και σύγχρονα ταμπού

 Στη βεράντα του σπιτιού μου, στην Τζια, από μία τρύπα που επίτηδες έχω αφήσει στο πλακόστρωτο, κάθε χρόνο, στο τέλος του χειμώνα, αναφύεται ένα κώνειο. Πολυετές φυτό που πετάει φύλλα πλατιά και σαρκώδη με ελαφρό τρίχωμα κάθε άνοιξη, αναπτύσσει ένα πένθιμο ανησυχητικό άνθος δέκα περίπου εκατοστών που έχει χρώμα μοβ και μετά σιγά-σιγά μαραίνεται και πεθαίνει μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού. Το συμπυκνωμένο αφέψημα των φύλλων του προκαλεί ταχυκαρδία κι αν το πιεις σε μεγάλες ποσότητες για κάποιο χρονικό διάστημα οδηγεί σε ανακοπή καρδιάς και σε θάνατο.

Η περίπτωση του Σωκράτη έχει κάνει πασίγνωστη τη χρήση του κώνειου που δινόταν ως λύση σε όσους εθεωρούσε ο Δήμος των Αθηναίων ότι ήταν ιδιαίτερα επικίνδυνοι για το πολιτικό σύστημα. Βέβαια, στην Κέα, όπου το φυτό ευδοκιμεί σε μεγάλους αριθμούς και είναι αυτοφυές και απ’ όπου ξεκίνησε ίσως ο αμφορέας που ήπιε ο Σωκράτης, η χρήση ήταν διαφορετική. Εκεί, επειδή τα αντισυλληπτικά συστήματα ήταν άγνωστα και ο πληθυσμός αύξανε με ταχείς ρυθμούς, και επειδή το νησί ήταν άγονο και το κριθάρι που κυρίως χρησιμοποιούσαν μαζί με τα βελανίδια για τη διατροφή τους περιορισμένο, ίσχυε το «Κείων νόμιμον». Οταν ένας ηλικιωμένος περιήρχετο σε κατάσταση που δεν μπορούσε πια να καλύψει τις ανάγκες του, έπειτα από μία τιμητική τελετή αποχαιρετισμού, τον έβαζαν σε μία βάρκα, τον αποχαιρετούσαν με δάκρυα στα μάτια και τον άφηναν στο έλεος των θαλασσίων ρευμάτων που περνούν από τον Βόρειο στον Νότιο Ευβοϊκό και από ‘κεί και πέρα, ανοιχτά από το Σούνιο, στο ανοιχτό πέλαγος. Στον ηλικιωμένο έδιναν μία φιάλη με αφέψημα κώνειου, το οποίο διψασμένος αυτός αργά ή γρήγορα ήταν υποχρεωμένος να καταναλώσει.

Σήμερα, στον ελληνοχριστιανικό μας πολιτισμό, είναι αδιανόητη μια τέτοια διαδικασία θανάτωσης των υπερηλίκων. Το πολύ-πολύ έμμεσα, με την επιδείνωση των δωρεάν δημοσίων υπηρεσιών υγείας και με τη μείωση των συντάξεων σε επίπεδα που δημιουργούν προβλήματα διατροφής, για μερικούς από αυτούς, να μειωθεί η προβλεπόμενη διάρκεια ζωής.

Ούτε όμως ποινές επιβάλλει το Δίκαιό μας σε όσους παραβιάζουν τα «ταμπού». Για αυτό και το οικιακό κώνειό μου μπορεί να συνεχίσει απτόητο τον ετήσιο κύκλο του μεγαλώνοντας σε επιφάνεια και υψώνοντας κάθε άνοιξη το δηλητηριώδες άνθος του προς τον ήλιο.

Οσοι σπάνε τα ταμπού ή έστω προτείνουν λύσεις για να ξεπεραστούν, αντιμετωπίζονται από την κοινωνία μας με άλλες μεθόδους. Ισχυρές ομάδες πίεσης διαφθαρμένων πολιτικών, ρουσφετολόγων κομματαρχών, αργυρώνητων δημοσιογράφων και προσώπων με άλλες συναφείς δραστηριότητες, η πιο σύγχρονη από τις οποίες είναι τα λαμόγια της πληροφορικής, που παίρνουν συμβόλαια με το κράτος ή με τις τοπικές υπηρεσίες πρωτοφανούς σε όλη την Ευρώπη μεγέθους για προγράμματα που μένουν ανεκτέλεστα ή είναι από τη φύση τους ανεφάρμοστα. Ολοι αυτοί σε πρώτη φάση δημιουργούν τοίχος αδιαφορίας για τις ρηξικέλευθες μεταρρυθμιστικές απόψεις. Σε μία δεύτερη, οικοδομούν ένα σύστημα εμπάθειας και προσωπικών επιθέσεων εναντίον όποιου τόλμησε να προτείνει μέτρα απομείωσης του Δημοσίου και σε τρίτη φάση οργανώνουν την πολιτική του εξόντωση.

Ως τώρα το σύστημα που δεν θέλει να αξιολογηθεί και ενδεχομένως να απομακρυνθεί έστω και ένας άχρηστος και ενδεχόμενα ανίκανος ή διεφθαρμένος δημόσιος υπάλληλος είναι νικητής και τροπαιοφόρος.

Μερικές από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της πολιτικής μας ζωής που τόλμησαν να προτείνουν ή να προωθήσουν μεταρρυθμίσεις έχουν περιθωριοποιηθεί και απομακρυνθεί από τον δημόσιο διάλογο, δικαιολογημένα πικραμένοι και απογοητευμένοι. Μερικοί έχουν εγκαταλείψει αυτόν τον μάταιο κόσμο. Ανήκουν ή ανήκαν σε όλα τα κόμματα και τις παρατάξεις χωρίς εξαίρεση, γιατί ο κρατισμός και η πελατειακή διαχείριση του κράτους από το πολιτικό σύστημα είναι αναμφισβήτητη κυρίαρχη ιδεολογία ως και σήμερα.

Είχα κάποτε πει ότι το μνημόνιο είναι ευκαιρία για την οικονομική ανόρθωση της χώρας και τον εκσυγχρονισμό της κοινωνίας μας, για την αλλαγή του τρόπου σκέπτεσθαι, δηλαδή για μία πολιτιστική επανάσταση που θα άνοιγε στη νεολαία νέους ορίζοντες.

Θέλω να ευχηθώ στον υπουργό Διοικητικής Μεταρρύθμισης Κυριάκο Μητσοτάκη και στους συνεργάτες του, καθώς και στον πρωθυπουργό κ. Αντώνη Σαμαρά και στον αντιπρόεδρο κ. Ευάγγελο Βενιζέλο, να έχουν την ιστορική ευκαιρία να είναι οι πρώτοι που θα σπάσουν το ταμπού της απόλυσης δημοσίων υπαλλήλων, που θα αντικαταστήσουν το νοσηρό και αντισυνταγματικό σύστημα της κακώς εννοούμενης μονιμότητας με ένα σύστημα ευλύγιστο και αξιοκρατικό αξιοποίησης του κολοσσιαίου πράγματι δυναμικού που διαθέτει το κράτος και αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να αξιοποιήσει. Αν το πράξουν θα κερδίσουν μία θέση στην Ιστορία. Αν πτοηθούν από τα μαύρα κοράκια του συντηρητισμού και της ψηφοθηρίας, θα έχουν την τύχη που τους αξίζει, κάπου μαζί με τους Μανιτάκηδες που προηγήθηκαν σε ανάλογες θέσεις ευθύνης.

Ελπίζω να μην πιούμε όλοι μαζί το κώνειο της εθνικής απαξίωσης και να μπορέσω του χρόνου την άνοιξη να δω το πολυετές φυτό της βεράντας μου με μεγαλύτερη συμπάθεια. Εξάλλου μου λένε ότι το θανατηφόρο λουλούδι του αν το βράσεις σε χαμηλή θερμοκρασία και πιεις μικρές ποσότητες βελτιώνει την καρδιακή λειτουργία.»

Ντρέπομαι

Αναδημοσίευση από tintooth

«Ένα τσούρμο φοιτητών, θα ήταν περίπου 20 χρονών, περπατούσε στο διάδρομο του 7ου ορόφου του νοσοκομείου. Μπροστά ο καθηγητής, πίσω αυτά ακολουθούσανε. Σταθήκανε μπροστά στην πόρτα ενός θαλάμου. Κάτι τους είπανε, τους δώσανε μάσκες και μπήκανε.

Στο μοναδικό κατειλημμένο κρεββάτι, μία γυναίκα. Σκεπασμένη με ένα σεντόνι ως το λαιμό, μόνο το κεφάλι και τα χέρια έξω απ’ αυτό. Διάσπαρτες στο δέρμα της, οι χαρακτηριστικές σκουροκόκκινες κηλίδες των ανθρώπων που νοσούν από AIDS. Όση ώρα ο καθηγητής τις έδειχνε στους φοιτητές, αυτή κοιτούσε έξω από το παράθυρο.

Δεν ήξερε καν τί ήταν ο HIV. Δεν ήξερε καν γιατί ήταν εκεί. Δεν ήξερε καν γιατί το σώμα της έκανε αυτά που έκανε. Ήταν από ένα ορεινό χωριό ενός μεγάλου νησιού. Μία φορά στη ζωή της είχε κάνει σεξ με έναν επισκέπτη του νησιού. Τώρα δεν είχε κανέναν δίπλα της. Την είχε παρατήσει η οικογένειά της, εκεί στον έβδομο όροφο, να κοιτάει έξω από το παράθυρο και να αναρωτιέται.

Ξεσκεπάσου, της είπε ο καθηγητής. Αυτή έσφιξε το σεντόνι ακόμη περισσότερο. Ξεσκεπάσου, της είπε πιο δυνατά, πιο άγρια. Άρχισε να κλαίει σιγανά και κουκουλώθηκε ακόμη περισσότερο. Ο καθηγητής τότε, έπιασε το σεντόνι νευριασμένος και της το τράβηξε δυνατά, αποκαλύπτοντας ένα γυμνό κορμί, γεμάτο με κοκκινάδια. Ντρέπομαι, έλεγε αυτή κι έκλαιγε με λυγμούς πια. Ντρέπομαι, είμαι γυμνή, με βλέπουν, και με τα χέρια της προσπαθούσε να καλύψει το στήθος της και το μουνί της. Άνοιξε τα πόδια σου, της είπε κοφτά. Ντρέπομαι, ξανά και ξανά. Παραδόθηκε όμως τελικά, μέσα στα ακατάσχετα αναφιλητά, παραδόθηκε στο γαντοφορεμένο χέρι, που της σήκωσε βίαια το ένα πόδι, για να αποκαλύψει μια τεράστια κόκκινη πληγή εκεί ανάμεσα.

Οι φοιτητές είχαν βουβαθεί. Μερικοί είχαν πισωπατήσει προς την πόρτα. Κανά δυο είχαν βουρκώσει. Κανένας όμως δεν μίλησε.

~

Είναι μερικοί άνθρωποι που κουβαλούν τη ντροπή του κόσμου όλου. Κουβαλούν ακόμη και τη ντροπή αυτών που δεν έχουν ντροπή.
Και είναι και μερικοί άλλοι, που δεν θα καταλάβουν ποτέ τί σημαίνει αξιοπρέπεια. Γιατί οι ίδιοι, δεν έχουν.

(Με αφορμή την απόφαση του Α. Γεωργιάδη να επαναφέρει την υγειονομική διάταξη του Α. Λοβέρδου για τις οροθετικές ιερόδουλες.)»

Η αθλιότητα της φιλανθρωπίας

Στη λέξη φιλανθρωπία υπάρχει μια βαθιά αντίφαση, στα όρια του οξύμωρου. Ο άνθρωπος είναι απλώς άνθρωπος, δεν μπορεί να είναι φιλάνθρωπος. Όπως ο λύκος δεν μπορεί να είναι φιλόλυκος, ούτε η κότα φιλόκοτα και ο σκύλος φιλόσκυλος. Ο σκύλος, ναι,μπορεί να είναι φιλάνθρωπος, ως το κατεξοχήν κατοικίδιο που έχει μια σχεδόν αυτοκαταστροφική προσκόλληση στο είδος μας. Η κότα δεν θα μπορούσε να είναι ποτέ φιλάνθρωπη, αν είχε μια ελάχιστη επίγνωση του προορισμού της ως σούπας ή κοκκινιστής. Η γάτα, αν και εξίσου προσκολλημένη στον άνθρωπο και τα ενδιαιτήματά του, δεν είναι φιλάνθρωπη. Είναι απλώς φίλαυτη. Κι επειδή αγαπάει τον εαυτό της περισσότερο από οτιδήποτε άλλο- αν μπορεί να αποκληθεί αγάπη το ένστικτο αυτοσυντήρησης που έχει κάθε ον-, συμβιβάζεται με την αναγκαστική συνύπαρξή της με τον άνθρωπο. Είναι μια κατεξοχήν φιλόγατα που συνδέεται με μνημόνιο κατανόησης με τον άνθρωπο, αν υποθέσουμε ότι η βάση της συνύπαρξής της μ’ αυτόν είναι να πιάνει ποντίκια ή να προσφέρει το σώμα της στην ανθρώπινη ανάγκη για τρυφερότητα και χάδι.

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι φιλάνθρωπος. Μπορεί να είναι φιλόζωος ή ζωόφιλος – ας μην μπλέξουμε με την αυθεντική έννοια των δυο ταυτόσημων λέξεων, ποια σημαίνει την αγάπη για τη ζωή και ποια για τα ζώα. Φιλάνθρωπος μπορεί να είναι μόνον ο άνθρωπος που θεωρεί πως μόνος αυτός -άντε, και μερικοί ακόμη φίλοι, συγγενείς, άτομα της τάξης του, της αισθητικής του, της ιδεολογίας του- έχει ξεφύγει από την κατάσταση του ζώου και αντιμετωπίζει τους άλλους του είδους του ως ζώα, που έχουν την ανάγκη της φιλανθρωπίας του (ή της ζωοφιλίας του) και του οφείλουν ευγνωμοσύνη γι’ αυτήν.

Ακόμη κι αναποδεχθεί κανείς τη χριστιανική αντίληψη της φιλανθρωπίας, πρέπει να εκκινήσει από τη βάση της, που είναι η φιλαυτία. «Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν», λέει το ευαγγελικό πρόταγμα.

Αλλά αυτό προϋποθέτει, πρώτον, να αγαπάς τον εαυτό σου. Δεύτερον, να αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου σε μια κατάσταση ισότητας με τον πλησίον. Τρίτον, να νιώθεις ότι βρίσκεσαι σε μια ενότητα με τον πλησίον. Δηλαδή, να αντιλαμβάνεσαι την ανθρώπινη φύση σου, έτσι όπως την αντιλαμβανόταν ο Hobbes στον «Λεβιάθαν» του: «Η φύση έχει κάνει σε τέτοιο βαθμό τους ανθρώπους ίσους ως προς τις ικανότητες του σώματος και του νου, ώστε (…) η διαφορά των ανθρώπων δεν είναι τόσο αξιοσημείωτη που να μπορεί κανείς να αξιώνει για τον εαυτό του οποιοδήποτε ωφέλημα το οποίο κάποιος άλλος να μη μπορεί εξίσου καλά να το αξιώσει».

Η φιλανθρωπία είναι η άλλη όψη της έκπτωσης από τη φυσική κατάσταση ισότητας. Πριν γίνουμε«φιλάνθρωποι», έχουμε αποδεχθεί το γεγονός ότι κάποιοι άνθρωποι είναι κατώτεροι από μας, έχουν χάσει ωφελήματα που για μας είναι αυτονόητα ή φυσικά: το σπίτι τους, μια πατρίδα, ένα αξιοπρεπές εισόδημα, μια δουλειά. Έχουμε, δηλαδή,αποδεχθεί μια αφύσικη κατάσταση ανισότητας. Στην οποία μπορεί και να έχουμε συμβάλει. Με την απληστία μας, την ανοχή μας ή τη σιωπή μας.

Σιχαίνομαι τη φιλανθρωπία. Έστω κι αν σπάνια αντιστέκομαι στον πειρασμό ν’ αγοράσω ένα πακέτο χαρτομάντιλα από τα φανάρια, να υποστώ το καθάρισμα του παρμπρίζ του αυτοκινήτου ή να δώσω στο αποστεωμένο «τζάνκι» το ευρώ με το οποίο υποτίθεται θα αγοράσει τυρόπιτα και δεν θα τσοντάρει για την επόμενη δόση του. Εξαγοράζω τις τύψεις μου για το γεγονός ότι εγώ ακόμη είμαι «εντός», όταν τόσοι άλλοι είναι «εκτός», όπως οι χριστιανοί με τον οβολό τους θαρρούν ότι διαγράφουν μια από τις αμαρτίες τους και κερδίζουν ένα μέτρο στον μαραθώνιο προς τον παράδεισο. Είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας. Διόλου αθώα και ανιδιοτελής, πρέπει να ομολογήσω.

Αλλά η οργανωμένηβιομηχανία φιλανθρωπίας, στην οποία συνωθούνται θύτες και θύματα, μου είναι απεχθής. Είναι μια κολοσσιαία απάτη. Ανοίγεις το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, την εφημερίδα κι είσαι μπροστά σε μια παρέλαση δημίων που περιθάλπουν τα θύματά τους λίγο πριν τα καρατομήσουν. Ή και έπειτα απ’ αυτό. Άλλος μαζεύει ρούχα,άλλος λεφτά, άλλος φάρμακα, άλλος τρόφιμα, αφού πρώτα έγδυσε, ξάφρισε,αρρώστησε και άφησε νηστικό τον αποδέκτη της αλληλεγγύης του. «Όλοι μαζί μπορούμε», «κανείς μόνος του στην κρίση». Γιατί δεν επεδείκνυαν προληπτικά την αλληλεγγύη τους, πριν η κρίση ξεβράσει τα θύματά της στο περιθώριο; Τι είπαν και τι έκαναν όταν περικόπτονταν οι μισθοί, όταν οι συντάξεις έπεφταν στα όρια της πείνας, όταν θερίζονταν τα προνοιακά επιδόματα, και μάλιστα με το ανάθεμα της επαίσχυντης εύνοιας σε «κηφήνες», όταν το ΕΣΥ και τα Ταμεία λεηλατούνταν,όταν η τρόικα πετσόκοβε το ανάπηρο κοινωνικό κράτος κι όταν η μνημονιακή ύφεση πλημμύριζε με λουκέτα και ανέργους τα οικονομικά ερείπια; Σε ποιο μέτρο κοινωνικής καταστροφής λένε «όχι» ακόμη και σήμερα οι πρωταθλητές της φιλανθρωπίας; Το αντίθετο ακριβώς συνέβη και συμβαίνει. Οι φανατικότεροι φιλάνθρωποι είναι οι κάτοχοι του μνημονιακού πρωταθλήματος. Αυτό θα μπορούσε λαϊκά να εκφραστεί και ως εξής: «Να σε κάψω, Γιάννη, να σ’ αλείψω λάδι». Ή«πρώτα μας χέζουν και μετά μας σκουπίζουν».

Σας ακούγεται χυδαίο; Όμως, δεν είναι πιο χυδαίο να απαιτούν την αναδιανομή της δυστυχίας των θυμάτων επειδή τους είναι αδιανόητη η αναδιανομή του πλούτου των θυτών; Δεν είναι πιο χυδαίο να απαιτούν να οικοδομηθεί στα ερείπια του κοινωνικού κράτους που οι ίδιοι κατεδάφισαν ένα εθελοντικό υποκατάστατό του; Δεν είναι πιο χυδαίο οι χρυσοδάκτυλοι της διαπλοκής και του πλιάτσικου στον κοινωνικό πλούτο να διαγκωνίζονται σε «μαραθώνιους της αλληλεγγύης»;

Η κοινωνία δεν χρειάζεται «ανιματέρ» του ανθρωπισμού, ούτε «σελέμπριτι» του πλούτου και της«γκλαμουριάς» για να αφυπνιστούν τα ανθρωπιστικά ανακλαστικά της. Χρειάζεται μηχανισμούς εξάλειψης της φτώχειας, της ανισότητας και της περιθωριοποίησης.Συζητάει κανείς γι’ αυτό; Όχι. Αλλά, όταν θεωρείται αδιανόητο να μείνει ανεξόφλητος ο ομολογιούχος -κατά κανόνα μέλος του πλουσιότερου 1% του παγκόσμιου πληθυσμού που ευθύνεται για την εξαθλίωση του φτωχότερου 30%- και αυτονόητο να «κουρευτεί» ο συνταξιούχος των 600 ευρώ, το αποτέλεσμα είναι θα είναι αυξάνονται επικίνδυνα οι επαίτες και αποδέκτες της φιλανθρωπίας. Κι είναι μάλλον απίθανο να εξαγοραστούν η επικινδυνότητα και η σιωπή τους με τα ψίχουλα της επαιτείας.

Αλλά η βιομηχανίατης φιλανθρωπίας προτιμά ακριβώς αυτό: να καταστήσει τους ανθρώπους, ακόμη και τους φτωχότερους και δυστυχέστερους, συνενόχους της φτώχειας και της δυστυχίας τους. Να τους πείσει ότι οι αναξιοπαθούντες πλησίον τους είναι θύματα μιας«φυσικής ανισότητας», εξίσου ακατανίκητης με τις θεομηνίες ή τις φυσικές καταστροφές. Έτσι, δεν αγαπούν τον πλησίον τους ως σεαυτόν. Απλώς, τον οικτίρουν και τον απομακρύνουν σε απόσταση ασφαλείας. Τον αντιμετωπίζουν ως απειλή που πρέπει να εξευμενιστεί. Κατ’ ουσίαν τον μισούν γιατί υπάρχει, παρ’ότι η εξαθλίωση του άλλου είναι προϋπόθεση της δικής τους -υπαρκτής ή φανταστικής-ευδαιμονίας, καθιστώντας τη φιλανθρωπία μια αυθεντική μισανθρωπία.

Να μια ακραία αλλά αυθεντική εκδοχή της μισάνθρωπης φιλανθρωπίας: ο Τζορτζ Σόρος, από τους πλουσιότερους και πιο αδίστακτους κερδοσκόπους στον κόσμο, άμεσα υπεύθυνος εκτεταμένων ανθρωπιστικών καταστροφών που προκάλεσε το παιχνίδι του με τα νομίσματα, τις μετοχές ή τα εμπορεύματα, είναι και «ιδιοκτήτης» ενός από τα μεγαλύτερα δίκτυα «φιλανθρωπίας» στον κόσμο. Αν κάθε χρόνο εκπονεί και κάποιου είδους ισολογισμό των αλληλοαναιρούμενων δράσεών του, με τη φιλοδοξία να ισοσκελίσει τα μεγέθη της καταστροφής και της σωτηρίας, υποθέτω ότι θα τρομάζει κι ο ίδιος με το τερατώδες έλλειμμα στο ισοζύγιο του οίκτου του.

ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΕΡΑΞΙΑ

ΠΗΤΣΑΜ: Λαμβάνω την τιμή να συστηθώ: Ιερεμίας Ιωνάθαν Πήτσαμ, της Α. Ε. Πήτσαμ Κόμπανυ. Δουλειά της εταιρείας είναι να ξυπνά στους ανθρώπους τη λύπηση για τον άνθρωπο. Και το δηλώνω ξεκάθαρα… Η επιχείρηση πάει κατά διαόλου. Και σας το λέω εγώ, ο Ιερεμίας Πήτσαμ, που ελέγχω τα δύο τρίτα των ζητιάνων του Λονδίνου και κάτι ξέρω από ανθρώπινο οίκτο. Τι συγκινεί λοιπόν σήμερα τον άνθρωπο; Τίποτα. Γιατί και το πιο μαύρο χάλι, άντε και το συνηθίσει ο άλλος, δεν του λέει τίποτε. Κανένας δεν λυπάται κανέναν. Γίναμε αναίσθητοι και, μη σας κακοφανεί, γίναμε και γουρούνια.Βλέπεις στη γωνία έναν ωραίο γερό άνδρα με στρατιωτικό αμπέχονο και κομμένο το δεξί του χέρι, τρομάζεις, σαστίζεις, βγάζεις και του δίνεις τρία σελίνια. Τη δεύτερη φορά να σου πάλι ο κουλός στη γωνία του δρόμου, βγάζεις και του ακουμπάς δύο σελίνια. Άντε και βρεθεί ο κουλός μπροστά σου  για τρίτη φορά, σου τη δίνει και τον καρφώνεις στον μπασκίνα της γειτονιάς. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ταμπέλες(πιάνει από το ράφι μια ταμπέλα και τη δείχνει στο κοινό). ΕΣΥ ΕΧΕΙΣ, ΕΓΩ ΔΕΝ ΕΧΩ. Ωραία κουβέντα, ωραία ταμπέλα, τι να την κάνεις που ξέφτισε σε δύο βδομάδες. Άλλη ταμπέλα: ΑΓΑΠΑ ΜΕ, ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ ΕΣΥ. Καλό, ε; Δύσκολο να το πιάσεις, αλλά όμορφο. Δούλεψε πάνω από δύο μήνες, αλλά πάει κι αυτό, ξέφτισε…Τελειώνουνε κι οι όμορφες κουβέντες, τι νομίζεις; Ο κόσμος άλλαξε, θέλει καινούργια πράγματα.

Μπέρτολντ Μπρεχτ,«Η όπερα της πεντάρας»

Αντιγράφω από ΚΙΜΠΙ

Ο Μπέρτολτ Μπρέχτ, ο Κόυνερ και η διαλεκτική

Αντιγράφω από τον Ερανιστή

Γράφει ο Θανάσης Μπαντές

        

Ο Μπρεχτ ξεκίνησε να γράφει τις «Ιστορίες του Κυρίου Κόυνερ» το 1927 επηρεασμένος βαθύτατα από το Μαρξ, όταν για τις ανάγκες ενός θεατρικού έργου χρειάστηκε να μελετήσει τους νόμους της οικονομίας και του χρηματιστηριακού συστήματος: «Για ένα καινούργιο θεατρικό έργο που έγραφα μου χρειάστηκε σαν φόντο το χρηματιστήριο του Σικάγο…..Κανένας, ούτε γνωστοί οικονομολόγοι, ούτε επιχειρηματίες (…..) μπόρεσαν να μου εξηγήσουν ικανοποιητικά τη λειτουργία ενός χρηματιστηρίου εμπορευμάτων. Μου δημιουργήθηκε η εντύπωση ότι αυτά που συνέβαιναν εκεί μέσα ήταν τελείως ανεξήγητα, που σημαίνει ότι ήταν ασύλληπτα από τη λογική, που σημαίνει πάλι ότι ήταν κοινώς παράλογα. Ο τρόπος που γινόταν η κατανομή του σιταριού στον κόσμο ήταν ακατανόητος». Και συνεχίζει: «Το έργο που προγραμμάτισα δε γράφτηκε τελικά, αντί γι’ αυτό άρχισα να διαβάζω Μαρξ, κι έτσι διάβασα Μαρξ για πρώτη φορά. Τότε ζωντάνεψαν πραγματικά και οι δικές μου σκόρπιες πρακτικές εμπειρίες και εντυπώσεις».

Και πράγματι, ο Μαρξ είναι αδύνατο να περάσει απαρατήρητος μέσα στο έργο του Μπρεχτ ή πιο σωστά, το έργο του Μπρεχτ είναι αδύνατο να αποκοπεί από το Μαρξ. Η συμπαράσταση, από θέση δικαίου, προς τους αδύναμους, το ακατανόητο της οικονομικής οργάνωσης ενός άδικου κόσμου, ο υλισμός ως ερμηνευτικό εργαλείο της πραγματικότητας, το καυστικό, στα όρια του κυνισμού, μαρξιστικό ύφος και κυρίως η διαλεκτική, όχι απλώς σημάδεψαν το έργο του Μπρεχτ ή αποτέλεσαν ιδεολογικό ορμητήριο ή όλα αυτά που λέγονται σε τέτοιες περιπτώσεις, αλλά πραγματώθηκαν κάτω από μια νέα βάση, την καλλιτεχνική, δηλαδή επαναπροσδιορίστηκαν μέσα από άλλο επικοινωνιακό πλαίσιο κι ως εκ τούτου ανανεώθηκαν, πλούτισαν, ενσωματώθηκαν στην καθημερινότητα, έγιναν ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Γιατί ο μαρξισμός δεν είναι οικονομική θεωρία, αλλά τρόπος σκέψης. Είναι ο εντοπισμός του γελοίου μέσα σ’ έναν παράλογο κόσμο. Η αντίσταση της λογικής μπροστά στα βουνά της ανοησίας ή αλλιώς η αποκατάσταση της αλήθειας που χάνεται κάτω από τις σάλπιγγες των καιρών. Γιατί το παράλογο, ως μόνιμο καθημερινό βίωμα, γίνεται ανίκητο και ο εντοπισμός του αποκτά διαστάσεις πραγματικής επανάστασης. Αυτή την επανάσταση υπηρετεί κι ο Μπρεχτ και αυτό ακριβώς είναι το «παραξένισμα», το οποίο ως όρος αφορά περισσότερο τη φιλοσοφία και ο Μπρεχτ το δανείστηκε για τη δική του θεατρική αναγκαιότητα, δηλαδή την παρουσίαση του καθημερινού παραλόγου στην πιο ακραία του μορφή που αναδεικνύει την απόλυτη αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου. Ο θεατής που ταυτίζεται με τους θεατρικούς χαρακτήρες βρίσκεται αντιμέτωπος με τον παραλογισμό του εαυτού του, που όμως ποτέ δεν μπόρεσε να συνειδητοποιήσει, κι αυτό είναι η αφετηρία του επαναπροσδιορισμού των πάντων. Δεν είναι τυχαίο ότι το μεγάλο «παραξένισμα» του Μπρεχτ ήταν ο κόσμος του χρηματιστηρίου και δεν είναι καθόλου τυχαίο επίσης ότι ο Μαρξ προκάλεσε το βαθύτερο «παραξένισμα» σ’ αυτόν τον κόσμο του οικονομικού συστήματος. Γιατί, όπως φαίνεται, η οικονομική οργάνωση του κόσμου, δηλαδή ο τρόπος της παραγωγής και διακίνησης των αγαθών, παράγει μύθους, κι αυτούς τους μύθους οφείλει να αποτινάξει και η φιλοσοφία και η τέχνη. Από αυτή την άποψη βρισκόμαστε μπροστά σε μια ιδιόμορφη σχέση δασκάλου και μαθητή, που όμως ξεπερνά όλα τα στερεότυπα, αφού ο Μπρεχτ δεν αναπαράγει απλώς το Μαρξ, αλλά του δίνει μια νέα υπόσταση, δηλαδή ένα νέο πεδίο, την τέχνη.

Η διαλεκτική, ως επίσης μαρξιστικός όρος, σχηματοποιείται, αποκτά δηλαδή χειροπιαστή καλλιτεχνική υπόσταση μέσα σε όλο το έργο του Μπρεχτ. «Οι ιστορίες του κυρίου Κόυνερ» είναι ακριβώς η μετουσίωση της διαλεκτικής σε καθημερινότητα. Στο λεξικό του Μπαμπινιώτη στη δεύτερη ερμηνεία του όρου διαλεκτική γράφει: «(στην εγελιανή και μαρξική φιλοσοφία) η ιδέα της ενότητας των αντιθέτων στο ιστορικό γίγνεσθαι αλλά και στη σκέψη». Ο Πέτρος Μάρκαρης στην εισαγωγή του Κόυνερ γράφει: «…..οι ιστορίες αυτές (του Κόυνερ εννοείται) έχουν έναν κοινό άξονα: δείχνουν τη συμπεριφορά του ατόμου, του κ. Κόυνερ, απέναντι σε φαινόμενα της καθημερινής ζωής, και τις αντιδράσεις του απέναντι σε καθιερωμένες αντιλήψεις και καταστάσεις. Καθώς μάλιστα ο κ. Κόυνερ τοποθετείται, από τη μια ιστορία στην άλλη μέσα σε μια διαφορετική κατάσταση, όλες οι ιστορίες μαζί συνθέτουν έναν κόσμο “εν κινήσει”». Αυτός ο «εν κινήσει» κόσμος είναι ίσως η καλύτερη απόδοση της διαλεκτικής, αφού κάθε ιδέα, ως ενότητα των αντιθέτων, εμπεριέχει, από θέση αρχής, και τον αντίλογό της. Η ζύμωση των ιδεών με τις αντιθέσεις τους είναι η ζύμωση του κόσμου που κινείται διαρκώς, καθώς τίποτε δεν μπορεί να παγιωθεί, σ’ ένα ακατάπαυτο κονταροχτύπημα σύνθεσης. Κι εδώ δεν μιλάμε για μια προέκταση των Πυθαγόρειων, που θέλουν τον κόσμο να συντίθεται από τις αντίθετες δυνάμεις. Εδώ μιλάμε για την αιώνια διαμάχη των ιδεών που κινούν την ιστορία και ταυτόχρονα κινούνται μέσα σ’ αυτήν σ’ ένα ατέρμονο διαλεκτικό παιχνίδι. Η διαλεκτική, ως τρόπος ζωής, εμπεριέχει το «παραξένισμα», αφού μόνο ανατρεπτικά μπορεί να λειτουργήσει. Η ανατροπή δεν είναι παρά η αναθεώρηση των δεδομένων που καταργούνται από την ίδια τους την ισχύ. Υπό αυτή την έννοια «Το Κεφάλαιο» του Μαρξ είναι το σπουδαιότερο σημείο αναφοράς της διαλεκτικής, αποδεικνύοντας τη διαλεκτική του καπιταλισμού. Και κάπως έτσι, όταν κάποιος παλιός γνωστός είπε στον Κόυνερ ότι δεν άλλαξε καθόλου, ο Κόυνερ χλόμιασε και είπε «ωχ», αφού η απουσία των αλλαγών μόνο ως στασιμότητα μπορεί να ερμηνευτεί. Και κάπως έτσι όταν κάποιος ισχυρίστηκε για μια ηθοποιό ότι χρωστάει την επιτυχία στην ομορφιά της, ο Κόυνερ απάντησε ότι «είναι όμορφη γιατί είχε επιτυχία». Και κάπως έτσι η ανιδιοτέλεια καταρρίπτεται αφού, κατά τον Κόυνερ, η πατρότητα κάθε σκέψης είναι η επιθυμία.

  Η διαλεκτική, ως τρόπος ζωής δεν είναι παρά η νομιμοποίηση της αντίθεσης, δηλαδή η εξ’ αρχής ανατροπή όλων των δεδομένων στο διαλεκτικό παιχνίδι θέση – αντίθεση – σύνθεση. Όμως ο Κόυνερ, ως βαθύς γνώστης της διαλεκτικής συντρίβει όλες τις ατομικότητες στα πλαίσια μιας αρμονίας, της συλλογικής αρμονίας, που καταργεί κάθε υστεροβουλία και κάθε συμφέρον. Γιατί ο Κόυνερ, απαλλαγμένος από δογματισμούς, διαπράττει την έσχατη υπέρβαση, που λειτουργεί ως μοναδική αλήθεια, απονέμει δικαιοσύνη. Τη δικαιοσύνη της προσωπικής του διαλεκτικής ηθικής. Γι’ αυτό προτρέπει την ηθοποιό να ξεζουμίσει τους πλούσιους που της κάνουν δώρα: «Πάρτους τα λεφτά τους! Τα δώρα που σου κάνουν δεν τα πλέρωσαν, τάκλεψαν! Πάρε τα κλοπιμαία απ’ αυτούς τους κακούς ανθρώπους για να μπορείς νάσαι μια καλή ηθοποιός!» Γι’ αυτό καταδικάζει κάθε μορφή εκμετάλλευσης. Γιατί η κατά Κόυνερ διαλεκτική είναι το ουσιαστικότερο όπλο απέναντι σε κάθε λογής ολοκληρωτική ακαμψία, αφού το απόλυτο μόνο ως πνευματική απονέκρωση μπορεί να ερμηνευτεί. Και η άρση του απόλυτου δεν είναι παρά η νέα οπτική προς τον άνθρωπο, δηλαδή η αποθέωση της επαναδιαπραγμάτευσης, που μόνο ως συμβιωτική συνθήκη αποκτά αξία. Και κάπως έτσι, ο Κόυνερ γνωρίζει «έναν οδηγό που ξέρει καλά τον κώδικα κυκλοφορίας, φρενάρει όταν πρέπει και ξέρει να χρησιμοποιεί τον κώδικα για το καλό του. Είναι μάστορης στο να πατάει γκάζι και μετά να κατεβαίνει πάλι σε μια κανονική ταχύτητα, να μην κουράζει τη μηχανή του αυτοκινήτου του κι έτσι κατορθώνει πάντα να πορεύεται προσεχτικά και τολμηρά ανάμεσα στα άλλα οχήματα. Ένας άλλος οδηγός που γνωρίζω χρησιμοποιεί μιαν άλλη μέθοδο. Περισσότερο από το δικό του αμάξι ενδιαφέρεται για ολάκερη την κυκλοφορία και θεωρεί τον εαυτό του ένα μικρό κομμάτι της. Δε νοιάζεται ούτε να χρησιμοποιήσει τα δικαιώματα που έχει ούτε και να προβάλει ιδιαίτερα τον εαυτό του. Οδηγεί πάντα στο ίδιο πνεύμα με τον οδηγό που πάει μπροστά του και μ’ εκείνον που έρχεται πίσω του και η μόνιμη ικανοποίησή του είναι να μπορούν να πορεύονται όλα τα αμάξια μαζί και οι πεζοί».

Πληροφοριακή εργασία και “επισφαλειοποίηση”, Franco “Bifo” Berardi

Αντιγράφω το 2o κεφάλαιο από το βιβλίο του Bifo Επισφαλής Ραψωδία, Σημειοκαπιταλισμός και οι παθολογίες της μετα-άλφα γενιάς, που μετέφρασε κι επιμελήθηκε ο Θ. Σάρας. Ολόκληρο το κείμενο βρίσκεται εδώ.

Πληροφοριακή εργασία και “επισφαλειοποίηση”

Δεν έχουμε μέλλον γιατί το παρόν μας είναι πολύ ασταθές. Έχουμε μόνο τη διαχείριση των κινδύνων. Η περιστροφή των σεναρίων της δεδομένης στιγμής.- William Gibson, Pattern recognition

Τον Φεβρουάριο του 2003 ο αμερικανός δημοσιογράφος Bob Herbert δημοσίευσε στην New York Times τα αποτελέσματα μιας γνωστικής έρευνας σε ένα δείγμα μερικών εκατοντάδων άνεργων νέων στο Σικάγο: κανένας από τους ερωτηθέντες δεν ανάμενε να βρει δουλειά τα επόμενα χρόνια, κανένας από αυτούς δεν ανάμενε να είναι σε θέση να επαναστατήσει, ή να πυροδοτήσει μεγάλης κλίμακας συλλογικές αλλαγές. Η γενική αίσθηση των ερωτηθέντων ήταν ένα αίσθημα μιας εδραιωμένης αδυναμίας. Η αντίληψη της παρακμής δεν φαινόταν εστιασμένη στην πολιτική, αλλά σε ένα βαθύτερο αίτιο, στο σενάριο μιας κοινωνικής και φυσικής εμπλοκής που φαίνεται να ακυρώνει κάθε δυνατότητα δόμησης εναλλακτικών λύσεων.

Ο θρυμματισμός του παρόντος χρόνου αντιστρέφεται στην κατάρρευση του μέλλοντος. Στο TheCorrosionofCharacter: ThePersonalConsequencesofWorkintheNewCapitalism(1988) , ο Richard Sennett αντιδρά σε αυτή την υπαρξιακή συνθήκη της επισφάλειας και του θρυμματισμού με τη νοσταλγία για μια εποχή του παρελθόντος, που η ζωή ήταν δομημένη με σταθερούς κοινωνικούς ρόλους, και ο χρόνος είχε μία αρκετή γραμμική συνέπεια για να ερμηνεύσει τα μονοπάτια της ταυτότητας.

Το βέλος του χρόνου έχει σπάσει: σε μια οικονομία υπό διαρκή αναδιάρθρωση που βασίζεται στο βραχυπρόθεσμο και μισεί τη ρουτίνα, οι καθορισμένες τροχιές δεν υπάρχουν πια. Οι άνθρωποι νοσταλγούν τις σταθερές ανθρώπινες σχέσεις και τους μακροπρόθεσμους στόχους (1988)

Αλλά αυτή η νοσταλγία δεν χωράει στην παρούσα πραγματικότητα, και οι προσπάθειες για να ενεργοποιηθεί ξανά η κοινότητα παραμένουν τεχνητές και στείρες.

Στο δοκίμιό της “Precari-us?” (2005) η Angela Mitropoulos παρατηρεί ότι η επισφάλεια είναι μια επισφαλής έννοια. Αυτό γιατί ορίζει το αντικείμενό της, με ένα κατά προσέγγιση τρόπο, αλλά και επειδή από αυτή την αντίληψη προέρχονται παράδοξες, αυτο-αντιφατικές, με άλλα λόγια επισφαλείς στρατηγικές . Αν επικεντρώσουμε όλη την κριτική μας στον επισφαλή χαρακτήρα της εργασιακής επίδοσης ποιο θα ήταν το προτεινόμενο αντικείμενό μας; Αυτό μιας σταθερής εργασίας, εγγυημένης για μια ζωή; Φυσικά όχι, αυτό θα ήταν μια πολιτιστική οπισθοδρόμηση που σίγουρα θα υποβίβαζε το ρόλο της εργασίας. Κάποιοι άρχισαν να μιλούν για “ευελιξία με ασφάλεια” (‘flexicurity’ ) για να σημάνουν μορφές μισθού ανεξάρτητες από την εργασιακή επίδοση. Αλλά είμαστε ακόμη μακριά από το να έχουμε μια στρατηγική της κοινωνικής ανασύνθεσης για το εργατικό κίνημα ώστε να απαλλαγούμε από την απεριόριστη εκμετάλλευση. Εμείς πρέπει να συνεχίσουμε το νήμα της ανάλυσης της κοινωνικής σύνθεσης και αποσύνθεσης, αν θέλουμε να διακρίνουμε πιθανές γραμμές μιας διαδικασίας επερχόμενης ανασύνθεσης.

Στη δεκαετία του 1970, η ενεργειακή κρίση, η επακόλουθη οικονομική ύφεση και, τέλος, η υποκατάσταση της εργασίας από αριθμητικές μηχανές οδήγησε στο σχηματισμό ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων χωρίς εγγυήσεις. Από τότε το ζήτημα της επισφάλειας έχει γίνει κεντρικό στην κοινωνική ανάλυση, αλλά επίσης στις φιλοδοξίες του κινήματος. Ξεκινήσαμε προτείνοντας αγώνες για μορφές εξασφαλισμένου εισοδήματος αποσυνδεδεμένου από την εργασία, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος του νεαρού πληθυσμού δεν είχε καμία προοπτική εγγυημένης απασχόλησης. Η κατάσταση έχει αλλάξει από τότε, επειδή αυτό που φαινόταν μια περιθωριακή και προσωρινή κατάσταση έχει πλέον καταστεί η επικρατούσα μορφή των εργασιακών σχέσεων. Η επισφάλεια δεν είναι πλέον ένα περιθωριακό και προσωρινό χαρακτηριστικό, αλλά είναι η γενική μορφή της εργασιακής σχέσης σε μια παραγωγική, ψηφιοποιημένη σφαίρα, δικτυωμένη και ανασυνδυαζόμενη.

Η λέξη “πρεκαριάτο” (precariat) σημαίνει γενικά το χώρο της εργασίας που δεν καθορίζεται πλέον από σταθερούς κανόνες σε σχέση με τη σχέση εργασίας, το μισθό και με το μήκος της εργάσιμης ημέρας. Ωστόσο, αν αναλύσουμε το παρελθόν βλέπουμε ότι οι κανόνες αυτοί λειτούργησαν μόνο για περιορισμένη χρονική περίοδο στην ιστορία της σχέσης μεταξύ εργασίας και κεφαλαίου. Μόνο για ένα μικρό χρονικό διάστημα στο επίκεντρο του εικοστού αιώνα, υπό την πολιτική πίεση των συνδικάτων και των εργαζόμενων, σε συνθήκες (σχεδόν) πλήρους απασχόλησης και, χάρη σε ένα περισσότερο ή λιγότερο έντονα ρυθμιστικό ρόλο του κράτους στην οικονομία, κάποια όρια στη φυσική βία της καπιταλιστικής δυναμικής μπορούσαν να είναι νομικά καθιερωμένα. Οι νομικές υποχρεώσεις που σε συγκεκριμένες περιόδους προστάτεψαν την κοινωνία από τη βία του κεφαλαίου πάντα βασίζονταν στην ύπαρξη μιας σχέσης δύναμης πολιτικού και υλικού είδους (η βία των εργατών ενάντια στη βία του κεφαλαίου). Χάρη στην πολιτική δύναμη έγινε δυνατή η επιβεβαίωση δικαιωμάτων, η θέσπιση νόμων και η προστασία τους ως προσωπικών δικαιωμάτων. Με την παρακμή της πολιτικής δύναμης του κινήματος των εργατών, η φυσική επισφάλεια των εργασιακών σχέσεων στον καπιταλισμό, και η κτηνωδία του, έχουν αναδυθεί ξανά.

Το νέο φαινόμενο δεν είναι ο επισφαλής χαρακτήρας της αγοράς εργασίας, αλλά οι τεχνικές και πολιτιστικές συνθήκες, στις οποίες η πληροφοριακή εργασία (info-labor) γίνεται επισφαλής. Οι τεχνικές συνθήκες είναι εκείνες του ψηφιακού ανασυνδυασμού της πληροφοριακής-εργασίας στα δίκτυα. Οι πολιτιστικές συνθήκες είναι εκείνες της εκπαίδευσης των μαζών και των προσδοκιών κατανάλωσης που κληρονομήθηκαν από την κοινωνία στα τέλη του εικοστού αιώνα, και που τροφοδοτήθηκαν διαρκώς από ολόκληρο το μηχανισμό του μάρκετινγκ και των μέσων επικοινωνίας.

Αν αναλύσουμε την πρώτη πτυχή, δηλαδή τις τεχνικές μεταμορφώσεις που εισήχθησαν με την ψηφιοποίηση του παραγωγικού κύκλου, βλέπουμε ότι το βασικό σημείο δεν είναι η μετατροπή της σχέσης εργασίας σε επισφαλή (η οποία, παρόλα αυτά, ήταν πάντα επισφαλής), αλλά η διάλυση του ατόμου ως ενεργού παραγωγικού παράγοντα, ως εργατικής δύναμης. Πρέπει να εξετάσουμε τον κυβερνοχώρο της παγκόσμιας παραγωγής ως μια απέραντη έκταση του από-προσωποποιημένου ανθρώπινου χρόνου.

Η πληροφοριακή-εργασία, η παροχή χρόνου για την επεξεργασία και τον ανασυνδυασμό στοιχείων των πληροφοριακών-εμπορευμάτων, είναι το ακραίο σημείο άφιξης της διαδικασίας της αφαίρεσης από τις συγκεκριμένες δραστηριότητες, που ο Μαρξ ανέλυσε ως χαραγμένη τάση στη σχέση κεφαλαίου-εργασίας.

Η διαδικασία της αφαίρεσης της εργασίας έχει σταδιακά απογυμνώσει τον εργασιακό χρόνο από κάθε συγκεκριμένη και ατομική ιδιαιτερότητα. Το άτομο του χρόνου για το οποίο μιλά ο Μαρξ είναι η ελάχιστη μονάδα της παραγωγικής εργασίας. Αλλά στη βιομηχανική παραγωγή, ο αφηρημένος χρόνος εργασίας προσωποποιήθηκε από ένα φυσικό και νομικό φορέα, ενσωματωμένο σε ένα εργάτη με σάρκα και οστά, με μία πιστοποιημένη και πολιτική ταυτότητα. Φυσικά το κεφάλαιο δεν αγόρασε μια προσωπική διάθεση, αλλά το χρόνο του οποίου οι εργάτες ήταν οι φορείς του. Αλλά εάν το κεφάλαιο ήθελε να διαθέσει τον απαραίτητο χρόνο για την αξιοποίηση του, ήταν απαραίτητο να προσλάβει ένα ανθρώπινο ον, να αγοράσει το σύνολο του χρόνου του, και ως εκ τούτου χρειάστηκε να αντιμετωπίσει τις υλικές ανάγκες, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τις πολιτικές απαιτήσεις των οποίων το άτομο ήταν φορέας.

Όταν κινούμαστε στη σφαίρα της πληροφοριακής-εργασίας δεν υπάρχει πλέον η ανάγκη να αγοραστεί ένα πρόσωπο για οκτώ ώρες την ημέρα επ ‘αόριστον. Το κεφάλαιο δεν στρατολογεί πλέον ανθρώπους, αλλά αγοράζει πακέτα χρόνου, διαχωρισμένα από τους εναλλακτικούς και περιστασιακούς φορείς.

Ο αποπροσωποποιημένες χρόνος έχει γίνει ο αληθινός παράγων της διαδικασίας αξιοποίησης, και ο αποπροσωποποιημένες χρόνος δεν έχει δικαιώματα, ούτε απαιτήσεις. Μπορεί μόνο να είναι διαθέσιμος ή μη διαθέσιμος, αλλά η εναλλακτική λύση είναι καθαρά θεωρητική διότι το φυσικό σώμα αν και δεν είναι νομικά αναγνωρισμένο πρόσωπο εξακολουθεί να πρέπει να αγοράσει τρόφιμα και να πληρώσει ενοίκιο.

Οι πληροφορικές διαδικασίες του ανασυνδυασμού του σημειωτικού υλικού έχει ως αποτέλεσμα την υγροποίηση του αντικειμενικού χρονικού διαστήματος, που απαιτείται για την παραγωγή του πληροφοριακού-εμπορεύματος. Η ανθρώπινη μηχανή είναι εκεί, παλλόμενη και διαθέσιμη, σαν ένας εγκέφαλος-εξαπλώμενος σε αναμονή. Η παράταση του χρόνου είναι σχολαστικά κυψελοποιημένη: κελιά παραγωγικού χρόνου μπορούν να επιστρατευθούν σε σημειακές, τυχαίες και θρυμματισμένες μορφές. Ο ανασυνδυασμός αυτών των μορφών πραγματοποιείται αυτόματα στο δίκτυο. Το κινητό τηλέφωνο είναι το εργαλείο που κάνει δυνατή τη σύνδεση μεταξύ των αναγκών του σημειολογικού κεφαλαίου και της κινητοποίησης της ζωντανής εργασίας του κυβερνοχώρου. Ο ήχος κλήσης (ringtone) του κινητού τηλεφώνου καλεί τους εργαζόμενους να επανασυνδέσουν τον αφηρημένο χρόνο τους στη δικτυωτή ροή.

Είναι μια παράξενη λέξη, με την οποία ταυτίζουμε την ιδεολογία που κυριαρχεί στη μετά- ανθρώπινη μετάβαση προς την ψηφιακή σκλαβιά: φιλελευθερισμός. Η ελευθερία είναι ο θεμέλιος μύθος της, αλλά η ελευθερία ποιου; Η ελευθερία του κεφαλαίου, σίγουρα. Το Κεφάλαιο πρέπει να είναι απολύτως ελεύθερο να επεκταθεί σε κάθε γωνιά του κόσμου για να βρει το θρύμμα του ανθρώπινου χρόνου, που είναι διαθέσιμο για εκμετάλλευση για τον πιο μίζερο μισθό. Αλλά ο φιλελευθερισμός υποδηλώνει και την ελευθερία του προσώπου. Το νομικό πρόσωπο είναι ελεύθερο να εκφραστεί, να διαλέξει αντιπροσώπους, να είναι επιχειρηματίας στο επίπεδο της πολιτικής και της οικονομίας.

Πολύ ενδιαφέρον. Μόνο που το πρόσωπο έχει εξαφανιστεί. Αυτό που μένει είναι ένα αδρανές αντικείμενο, άσχετο και άχρηστο. Το πρόσωπο είναι ελεύθερο, σίγουρα. Αλλά ο χρόνος του είναι σκλαβωμένος. Η ελευθερία του είναι μια νομική επινόηση στην οποία δεν αντιστοιχεί τίποτα στη συγκεκριμένη καθημερινή ζωή. Αν λάβουμε υπόψη τις συνθήκες υπό τις οποίες το έργο της πλειοψηφίας της ανθρωπότητας, προλεταριακής και κογκνιτάριας (cognitariat), πραγματοποιείται όντως στην εποχή μας, αν εξετάσουμε τις συνθήκες του μέσου μισθού σε παγκόσμιο επίπεδο, αν αναλογιστούμε την παρούσα και προσφάτως τεράστια κατάργηση προηγούμενων εργατικών δικαιωμάτων, μπορούμε να πούμε χωρίς ρητορική υπερβολή ότι ζούμε σε ένα καθεστώς δουλείας. Ο μέσος μισθός στο παγκόσμιο επίπεδο επαρκεί με δυσκολία για να αγοράσει τα μέσα απαραίτητα για την επιβίωση του ατόμου, του οποίου ο χρόνος είναι στην υπηρεσία του κεφαλαίου. Και οι άνθρωποι δεν έχουν κανένα δικαίωμα στον χρόνο του οποίου είναι επισήμως οι ιδιοκτήτες, αλλά τους απαλλοτριώνεται αποτελεσματικά. Αυτός ο χρόνος δεν ανήκει πραγματικά σε αυτούς, διότι είναι διαχωρισμένος από την κοινωνική ύπαρξη των ανθρώπων που τον θέτουν στη διάθεση του ανασυνδυαστικού κυβερνο-παραγωγικού κυκλώματος. Ο χρόνος της εργασίας μορφοκλασματοποιείται (fractalized), δηλαδή, ανάγεται σε ελάχιστα θραύσματα που μπορούν να επανασυναρμολογούνται, και η μορφοκλασματοποίηση (fractalization) καθιστά για το κεφάλαιο δυνατή την εύρεση των συνθηκών ενός κατώτατου μισθού.

Πώς μπορούμε να αντιταχθούμε στον αποδεκατισμό της εργατικής τάξης και της συστημικής αποπροσωποποίησης της, τη σκλαβιά που επιβεβαιώνεται σαν ένα είδος εντολής της επισφαλούς και αποπροσωποποιημένης εργασίας; Αυτό είναι το ερώτημα που τίθεται με επιμονή από όποιον έχει ακόμη αίσθηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Ωστόσο, η απάντηση δεν έρχεται γιατί η μορφή της αντίστασης και του αγώνα που ήταν επαρκείς στον εικοστό αιώνα δεν φαίνεται πλέον να έχουν την ικανότητα να διαδοθούν και να ενισχυθούν οι ίδιες, ούτε, κατά συνέπεια, μπορούν να σταματήσουν την απολυταρχία του κεφαλαίου. Μια εμπειρία που προέρχεται από τον αγώνα των εργαζομένων τα τελευταία χρόνια είναι ότι ο αγώνας των επισφαλών εργατών δεν κάνει έναν κύκλο. Η μορφοκλασματοποιημένη εργασία μπορεί επίσης να εξεγερθεί εγκαίρως, αλλά αυτό δεν θέτει σε κίνηση κάποιο κύμα αγώνα. Ο λόγος είναι εύκολο να κατανοηθεί. Προκειμένου οι αγώνες να σχηματίσουν έναν κύκλο πρέπει να υπάρχει μια χωρική εγγύτητα των σωμάτων της εργασίας και μια υπαρξιακή χρονική συνέχεια. Χωρίς αυτή την εγγύτητα και συνέχεια, μας λείπουν οι όροι ώστε τα κυψελοποιημένα σώματα να γίνουν κοινότητα. Κανένα κύμα δεν μπορεί να δημιουργηθεί, επειδή οι εργάτες δεν μοιράζονται την ύπαρξή τους στο χρόνο, και οι συμπεριφορές μπορεί να γίνουν ένα κύμα μόνο όταν υπάρχει μια συνεχής εγγύτητα στον χρόνο, κάτι που η πληροφοριακή-εργασία δεν επιτρέπει πλέον.

Σχιζο-οικονομία

Οι κατηγορίες της κριτικής της πολιτικής οικονομίας είναι πλέον ανεπαρκείς λόγω των διαδικασιών υποκειμενοποίησης που διασχίζουν τα πεδία που είναι πιο πολύπλοκα. Ένα νέο πειθαρχικό πεδίο έχει αρχίσει να οριοθετείται στη συνάντηση ανάμεσα στα εδάφη της οικονομίας, της σημειολογίας και της ψυχο-χημείας.

Το σημειολογικό κεφάλαιο είναι κεφάλαιο-ροής που πήζει σε σημειωτικά αντικείμενα, χωρίς να υλοποιείται το ίδιο. Οι έννοιες σφυρηλατημένες από δύο αιώνες οικονομικής σκέψης φαίνονται διαλυμένες, αναποτελεσματικές και ανίκανες για την κατανόηση ενός από τα πολλά φαινόμενα που έχουν προκύψει στη σφαίρα της κοινωνικής παραγωγής από τότε που έγιναν γνωστικά. Η γνωστική δραστηριότητα ήταν πάντα η βάση όλης της ανθρώπινης παραγωγής, ακόμα και της παραγωγής μηχανικού τύπου. Δεν υπάρχει διαδικασία της ανθρώπινης εργασίας που δεν συνεπάγεται μία άσκηση της νοημοσύνης. Αλλά σήμερα, η γνωστική ικανότητα τείνει να γίνει ο βασικός παραγωγικός πόρος. Στη σφαίρα της βιομηχανικής εργασίας, ο νους τέθηκε στην εργασία ως επαναλαμβανόμενος αυτοματισμός, η φυσιολογική υποστήριξη της μυϊκής κίνησης. Σήμερα ο νους είναι στην εργασία σε τόσες πολλές καινοτομίες, γλώσσες, και επικοινωνιακές σχέσεις. Η υπαγωγή του νου στη διαδικασία της καπιταλιστικής αξιοποίησης οδηγεί σε μία πραγματική μετάλλαξη. Ο συνειδητός και ευαίσθητος οργανισμός υποβάλλεται σε μία ανταγωνιστική πίεση, σε μία επιτάχυνση των ερεθισμάτων, σε ένα συνεχές επιμελές στρες. Ως συνέπεια, η διανοητική ατμόσφαιρα, η πληροφοριακή-σφαίρα στην οποία ο νους σχηματίζεται και εισέρχεται σε σχέσεις με άλλα μυαλά, γίνεται μία ψυχοπαθογενής ατμόσφαιρα. Για να καταλάβουμε το άπειρο παιχνίδι του σημειολογικού κεφαλαίου των καθρεφτών, πρέπει να σκιαγραφήσουμε ένα νέο πειθαρχικό πεδίο, που οριοθετείται από τρεις πτυχές:

– Την κριτική της πολιτικής οικονομίας της συνδετικής νοημοσύνης·

– τη σημειολογία των γλωσσικο-οικονομικών ροών·

– την ψυχοχημεία της ατμόσφαιρας της πληροφοριακής-σφαίρας, που μελετά τα ψυχοπαθογενή αποτελέσματα της οικονομικής ανάπτυξης του ανθρώπινου νου.

Η διαδικασία της ψηφιακής παραγωγής παίρνει μία βιολογική μορφή που μπορεί να παρομοιαστεί με έναν οργανισμό: το νευρικό σύστημα μίας οργάνωσης είναι ανάλογο με το ανθρώπινο νευρικό σύστημα. Κάθε βιομηχανική επιχείρηση έχει “αυτόνομα” συστήματα,  λειτουργικές διαδικασίες, που πρέπει να λειτουργούν για την επιβίωση της. Αυτό που έλειπε από τις οργανώσεις στο παρελθόν ήταν οι συνδέσεις μεταξύ των κομματιών πληροφορίας που μοιάζουν με τους διασυνδεδεμένους νευρώνες στον εγκέφαλο. Η δικτυωμένη ψηφιακή επιχείρηση λειτουργεί, όπως ένα άριστο τεχνητό νευρικό σύστημα. Η πληροφορία ρέει μέσα της γρήγορα και φυσικά, όπως η σκέψη σε ένα ανθρώπινο ον, και είμαστε σε θέση να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία να κυβερνήσουμε και να συν-τονίσουμε τις ομάδες των ανθρώπων, με την ίδια ταχύτητα με την οποία μπορούμε να επικεντρωθούμε σε ένα πρόβλημα. Σύμφωνα με τον Bill Gates (1999), δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την υλοποίηση μιας νέας μορφής οικονομικού συστήματος, επικεντρωμένου σε αυτό που μπορεί να οριστεί ως “Επιχείρηση με την ταχύτητα στης σκέψης”(Business at the speed of thought.)

Στο συνδεδεμένο κόσμο, οι βρόχοι αναδρομής της γενικής θεωρίας συστημάτων έχουν συγχωνευθεί με τη δυναμική λογική της βιογεννετικής, σε ένα μετα-ανθρώπινο όραμα της ψηφιακής παραγωγής. Τα ανθρώπινα μυαλά και η σάρκα ενοποιούνται με ψηφιακά κυκλώματα, χάρη σε διεπιφάνειες της επιτάχυνσης και της απλούστευσης: ένα μοντέλο της βιο-πληροφορικής παραγωγής αναδύεται, που παράγει σημειωτικά αντικείμενα με την ικανότητα για αυτόματη αντιγραφή των ζωντανών συστημάτων. Μόλις πλήρως ενεργό, το ψηφιακό νευρικό σύστημα μπορεί να εγκατασταθεί γρήγορα σε κάθε μορφή οργάνωσης. Αυτό σημαίνει ότι μόνο φαινομενικά η Microsoft ενδιαφέρεται για το λογισμικό, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Στην πραγματικότητα, η κρυφή τελικότητα της παραγωγής λογισμικού είναι η καλωδίωση του ανθρώπινου νου σε ένα δικτυακό συνεχές κυβερνητικού τύπου, που προορίζεται να δομήσει τις ροές της ψηφιακής πληροφορίας μέσω ενός νευρικού συστήματος, όλων των βασικών θεσμών της σύγχρονης ζωής. Η Microsoft επομένως, θα πρέπει θεωρείται μία παγκόσμια δυνητική μνήμη, ανταλλάξιμη και έτοιμη για εγκατάσταση. Ένα κυβερνοπτικό εισαγμένο στα σαρκώδη κυκλώματα της ανθρώπινης υποκειμενικότητας. Η κυβερνητική τελικά γίνεται η ζωή, ή, όπως ο Bill Gates αρέσκεται να λέει, “οι πληροφορίες είναι το ζωτικής σημασίας ρευστό μας.”

Η φυσική κατάρρευση της οικονομίας

Το ψηφιακό νευρικό σύστημα ενσωματώνεται σταδιακά στο οργανικό νευρικό σύστημα, στο κύκλωμα της ανθρώπινης επικοινωνίας, και το επανακωδικοποιεί σύμφωνα με τις επιχειρησιακές γραμμές του και σύμφωνα με τη δική του ταχύτητα. Αλλά προκειμένου να εκπληρωθεί αυτή η μεταμόρφωση, το σώμα-νους πρέπει να περάσει μέσα από μία διαβολεμένη μετάλλαξη, που βλέπουμε να αναπτύσσεται στην ιστορία του κόσμου. Για να καταλάβουμε και να αναλύσουμε τη διαδικασία αυτή, δεν είναι επαρκή ούτε τα εννοιολογικά εργαλεία της πολιτικής οικονομίας, ούτε τα εργαλεία της τεχνολογικής ανάλυσης. Η διαδικασία της παραγωγής γίνεται σημειωτική και η δημιουργία του ψηφιακού νευρικού συστήματος συν-(μ)περιλαμβάνει και αποχαυνώνει το μυαλό, την κοινωνική ψυχή, τις επιθυμίες και τις ελπίδες, τους φόβους και τις φαντασιώσεις. Ως εκ τούτου, εάν θέλουμε να αναλύσουμε αυτούς τους παραγωγικούς μετασχηματισμούς, πρέπει να ασχοληθούμε με τη σημειωτική παραγωγή, με τις γλωσσικές και γνωστικές μεταλλάξεις. Και η μετάλλαξη περνά μέσα από το πεδίο των παθολογιών.

Η νεοφιλελεύθερη κουλτούρα έχει εκχύσει στον κοινωνικό εγκέφαλο ένα συνεχές ερέθισμα προς τον ανταγωνισμό, και το τεχνικό σύστημα του ψηφιακού δικτύου έχει καταστήσει δυνατή την εντατικοποίηση του πληροφοριακού ερεθίσματος, μεταδιδόμενο από τον κοινωνικό εγκέφαλο στους ατομικούς εγκεφάλους. Αυτή η επιτάχυνση του ερεθίσματος είναι παθογόνος παράγοντας που έχει ευρύτερες επιδράσεις στην κοινωνία. Ο οικονομικός ανταγωνισμός και η ψηφιακή εντατικοποίηση του πληροφοριακού ερεθίσματος, συνδυαζόμενα μαζί, προκαλούν μια κατάσταση μόνιμης ηλεκτροπληξίας που ρέει σε μία ευρέως διαδεδομένη παθολογία η οποία εκδηλώνεται είτε με το σύνδρομο πανικού ή με διαταραχές προσοχής.

Ο πανικός είναι ένα όλο και πιο διαδεδομένο σύνδρομο. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, οι ψυχίατροι αναγνώριζαν μετά βίας αυτό το σύμπτωμα, που ανήκε μάλλον στη ρομαντική λογοτεχνική φαντασία, και θα μπορούσε να προσεγγίσει την αίσθηση του να συγκλονίζεσαι από τον άπειρο πλούτο των μορφών της φύσης με την απεριόριστη κοσμική εξουσία. Σήμερα, αντίθετα, ο πανικός όλο και πιο συχνά καταγγέλλεται ως ένα οδυνηρό και ανησυχητικό σύμπτωμα, η φυσική αίσθηση της αποτυχημένης πλέον διακυβέρνησης του ίδιου του σώματος από κάποιον, η επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού, η συντόμευση της αναπνοής που μπορεί να οδηγήσει σε λιποθυμία και παράλυση. Ακόμα κι αν δεν είναι σε γνώση μου κάποια εξαντλητική έρευνα σε αυτήν την περιοχή, μπορεί να προταθεί η υπόθεση ότι η διαμεσολάβηση της επικοινωνίας και η επακόλουθη αραίωση της φυσικής επαφής, μπορεί να προκαλέσει παθήσεις στη συγκινησιακή και συναισθηματική σφαίρα. Για πρώτη φορά στην ανθρώπινη ιστορία, υπάρχει μια γενιά που έχει μάθει περισσότερες λέξεις και έχει ακούσει περισσότερες ιστορίες από την τηλεοπτική μηχανή παρά από τη μητέρα της. Οι διαταραχές της προσοχής είναι όλο και πιο διαδεδομένες. Εκατομμύρια παιδιά της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης υποβάλλονται σε θεραπεία για μια διαταραχή που εκδηλώνεται ως ανικανότητα να διατηρήσουν την προσοχή τους επικεντρωμένη σε ένα αντικείμενο για περισσότερο από λίγα δευτερόλεπτα. Η συνεχής διέγερση του μυαλού από την πλευρά των νευρο-διεγερτικών ροών οδηγεί πιθανώς σε έναν παθολογικό κορεσμό. Αν θέλουμε να κατανοήσουμε τη σύγχρονη οικονομία πρέπει να ενδιαφερθούμε για την ψυχοπαθολογία των σχέσεων. Και αν θέλουμε να κατανοήσουμε τη σύγχρονη ψυχοχημεία πρέπει να λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι ο νους επενδύεται με σημειωτικές ροές που ακολουθούν μία έξτρα-σημειωτική αρχή: την αρχή του οικονομικού ανταγωνισμού, την αρχή της μέγιστης ανάπτυξης. Από τη στιγμή που ο καπιταλισμός συνδέθηκε με τον εγκέφαλο, ο τελευταίος ενσωμάτωσε έναν παθολογικό παράγοντα, ένα ψυχωτικό μιμίδιο που επιταχύνει τους παλμούς μέχρι το τρεμούλιασμα, ακόμη και την κατάρρευση.

Στη δεκαετία του 1990, ο πολιτισμός του Prozac ήταν ανακατεμένος με τη νέα οικονομία. Εκατοντάδες χιλιάδες των διαχειριστών, των συμβούλων και των διευθυντών της δυτικής  οικονομίας πήρε αναρίθμητες αποφάσεις σε μια κατάσταση χημικής ευφορίας και ψυχοφαρμακολογικής ζαλάδας. Όμως, μακροπρόθεσμα ο οργανισμός κατέρρευσε, ανίκανος να υποστηρίξει επ ‘αόριστον τη χημική ευφορία, που είχε διατηρηθεί στον ανταγωνιστικό ενθουσιασμό και τον παραγωγίστικο φανατισμό. Η συλλογική προσοχή ήταν υπερκορεσμένη και αυτό προκάλεσε μία κατάρρευση κοινωνικού και οικονομικού χαρακτήρα. Όπως συμβαίνει σε έναν μανιοκαταθλιπτικό οργανισμό, όπως συμβαίνει με έναν ασθενή που επηρεάζεται από διπολική διαταραχή, μετά την οικονομική ευφορία της δεκαετίας του 1990, ακολούθησε μια κατάθλιψη.[13] Υπάρχει συνεπώς, μία κλινική κατάθλιψη που χτυπά τα κίνητρα, την πρωτοβουλία, την αυτοεκτίμηση, την επιθυμία και το σεξαπίλ στις ρίζες του. Για να κατανοήσουμε την κρίση της νέας οικονομίας, είναι απαραίτητο να ξεκινήσουμε από την ψυχική εμπειρία της δυνητικής τάξης, είναι απαραίτητο να συλλογιστούμε σχετικά με την ψυχική και τη συναισθηματική κατάσταση των εκατομμυρίων γνωστικών εργαζομένων που κίνησαν τη σκηνή των επιχειρήσεων, του πολιτισμού και του φαντασιακού κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990. Η ατομική ψυχική κατάθλιψη ενός γνωστικού εργαζόμενου δεν είναι η συνέπεια της οικονομικής κρίσης, αλλά η αιτία της. Θα ήταν απλό να θεωρήσουμε την κατάθλιψη ως συνέπεια μιας κακής οικονομικής συγκυρίας. Αφού εργάστηκαν για τόσα πολλά χρόνια χαρούμενα και κερδοφόρα, η αξία των μετοχών έχει πέσει κατακόρυφα και ο εργάτης εγκεφάλου (brainworker) καταλαμβάνεται από μια άσχημη κατάθλιψη. Δεν γίνεται όμως με αυτόν τον τρόπο. Η κατάθλιψη κατεβαίνει στο γνωστικό εργαζόμενο επειδή το δικό του/της συναισθηματικό, φυσικό, διανοητικό σύστημα δεν μπορεί να υποστηρίξει επ ‘αόριστον την υπερκινητικότητα, που προκλήθηκε από την αγορά και από τα φαρμακευτικά προϊόντα. Κατά συνέπεια, τα πράγματα πρόκειται να πάνε άσχημα στην αγορά. Τι είναι η αγορά; Η αγορά είναι ο τόπος στον οποίο σημεία και εκκολαπτόμενα νοήματα, επιθυμίες και προβλέψεις συναντιούνται. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για ζήτηση και προσφορά, πρέπει να σκεφτούμε με όρους ροών της επιθυμίας και σημειωτικούς ελκυστές, στις οποίες στο παρελθόν είχαν έφεση και σήμερα την έχουν χάσει.

Στη δικτυακή οικονομία, η ευελιξία έχει εξελιχθεί σε μια μορφή μορφοκλασματοποίησης της εργασίας. Η μορφοκλασματοποίηση σημαίνει τον αρθρωτό και ανασυνδυαζόμενο θρυμματισμό του χρόνου δραστηριότητας. Ο εργαζόμενος δεν υφίσταται πλέον ως πρόσωπο. Αυτός ή αυτή είναι μόνο ένας ανταλλάξιμος παραγωγός μικροθραυσμάτων της ανασυνδυαζόμενης σημείωσης, που εισέρχεται μέσα στη συνεχή ροή του Δικτύου. Το κεφάλαιο δεν πληρώνει πλέον για τη διαθεσιμότητα ενός εργαζόμενου προς εκμετάλλευση για μεγάλη χρονική περίοδο· δεν πληρώνει πλέον μισθό που καλύπτει όλο το φάσμα των οικονομικών αναγκών ενός προσώπου που εργάζεται. Ο εργάτης (μία μηχανή που διαθέτει εγκέφαλο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για θραύσματα χρόνου) πληρώνεται για τις περιστασιακές, προσωρινές υπηρεσίες της/του. Ο χρόνος εργασίας είναι κατακερματισμένος και κυψελοποιημένος. Οι κυψέλες του χρόνου είναι για πώληση στο Δίκτυο και οι επιχειρήσεις μπορούν να αγοράσουν όσο θέλουν χωρίς να είναι υποχρεωμένες σε καμία περίπτωση στην κοινωνική προστασία του εργαζόμενου.

Η έντονη και παρατεταμένη επένδυση των ψυχικών και λιμπιντικών ενεργειών στην εργασιακή διαδικασία έχει δημιουργήσει τις συνθήκες για μια ψυχική κατάρρευση που μεταφέρεται στον οικονομικό τομέα με την ύφεση και την πτώση της ζήτησης και στον πολιτικό τομέα, με τη μορφή της στρατιωτικής επιθετικότητας. Η χρήση της λέξης κατάρρευσης δεν είναι μια μεταφορά, αλλά μία κλινική περιγραφή του τι συμβαίνει στο δυτικό νου. Η λέξη κατάρρευση εκφράζει ένα πραγματικό και ακριβές παθολογικό φαινόμενο που επενδύει τον ψυχο-κοινωνικό οργανισμό. Αυτό που έχουμε δει κατά την περίοδο μετά τα πρώτα σημάδια της οικονομικής ύφεσης, κατά τους πρώτους μήνες του νέου αιώνα, είναι ένα ψυχοπαθές φαινόμενο της υπερ-διέγερσης, ένα τρέμουλο, ένας πανικός και τελικά η πτώση σε κατάθλιψη. Τα φαινόμενα της οικονομικής κατάθλιψης περιέχουν πάντοτε στοιχεία κρίσης της ψυχοκοινωνικής ισορροπίας, αλλά όταν επιτέλους η διαδικασία της παραγωγής έχει εμπλέξει τον εγκέφαλο με ένα μαζικό τρόπο, η ψυχοπαθολογία έχει γίνει η κρίσιμη πτυχή των οικονομικών κύκλων.

Ο διαθέσιμος χρόνος προσοχής των εργαζομένων που συμμετέχουν στο κύκλο της πληροφορίας συνεχώς μειώνεται: εμπλέκονται σε έναν αυξανόμενο αριθμό των διανοητικών εργασιών που καταλαμβάνουν κάθε κομμάτι της προσοχής τους. Γι ‘αυτούς δεν υπάρχει πλέον χρόνος να αφιερώσουν για αγάπη, τρυφερότητα, στοργή. Παίρνουν Viagra, γιατί δεν έχουν χρόνο για σεξουαλικά προκαταρκτικά. Παίρνουν κοκαΐνη για να είναι συνεχώς σε εγρήγορση και αντίδραση. Παίρνουν Prozac για να ακυρώσουν τη συνειδητοποίηση του παραλογισμού που απροσδόκητα αδειάζει τη ζωή τους από κάθε ενδιαφέρον. Η κυψελοποίηση έχει επιφέρει ένα είδος μόνιμης κατοχής του χρόνου ζωής. Το αποτέλεσμα είναι μια μετάλλαξη των κοινωνικών σχέσεων σε ψυχοπαθητική κατεύθυνση. Τα σημεία είναι εμφανή: τα εκατομμύρια πακέτα ψυχοφαρμακευτικών προϊόντων που πωλούνται, η επιδημία διαταραχών προσοχής διαχέεται μεταξύ των παιδιών και των εφήβων, γίνεται κανονική η διάδοση ναρκωτικών όπως το Ritalin στα σχολεία και αυτό που φαίνεται ως εξάπλωση της επιδημίας του πανικού στον ιστό της καθημερινής ζωής.

Η πληροφοριακή σφαίρα και ο κοινωνικός νους

Ο χώρος των μέσων (mediascape) είναι το σύμπαν των πομπών που στέλνουν στον εγκέφαλό μας σήματα σύμφωνα με τις πιο ποικίλες μορφές. Η πληροφοριακή-σφαίρα είναι η διεπαφή μεταξύ του συστήματος των μέσων (media) και του νου, που λαμβάνει τα σήματα, η διανοητική οικοσφαίρα, αυτή η άυλη σφαίρα στην οποία οι σημειωτικές ροές αλληλεπιδρούν με τις κεραίες λήψης των διάσπαρτων μυαλών στον πλανήτη. Ο νους είναι το σύμπαν των δεκτών που δεν περιορίζεται φυσικά στη λήψη, αλλά διαδικασιοποιεί, δημιουργεί και με τη σειρά του θέτει σε κίνηση νέες διαδικασίες της μετάδοσης και προκαλεί τη συνεχή εξέλιξη του χώρου των μέσων (media).

Η εξέλιξη της ενεργοποίησης της πληροφοριακής-σφαίρας όλο και πιο πολύπλοκων δικτύων διανομής πληροφοριών έχει δημιουργήσει ένα άλμα στην δύναμη, την ταχύτητα και την ίδια τη μορφή της πληροφοριακής-σφαίρας. Δεν υπάρχει αντίστοιχο άλμα στην εξουσία και τη μορφή λήψης.

Το σύμπαν των δεκτών, οι ανθρώπινοι εγκέφαλοι των πραγματικών ανθρώπων φτιαγμένων από σάρκα, εύθραυστα και αισθησιακά όργανα, δεν έχει διαμορφωθεί σύμφωνα με τις ίδιες προδιαγραφές του συστήματος των ψηφιακών πομπών. Το λειτουργικό παράδειγμα του σύμπαντος των πομπών δεν αντιστοιχεί στο λειτουργικό παράδειγμα του σύμπαντος των δεκτών. Αυτή η ασυμμετρία εκδηλώνεται με διάφορες παθολογικές επιπτώσεις: μόνιμη ηλεκτροπληξία, πανικό, υπερβολική διέγερση, υπερ-κινητικότητα, διαταραχές της προσοχής, δυσλεξία, υπερφόρτωση πληροφοριών και κορεσμό των κυκλωμάτων λήψης.

Στην προέλευση αυτού του κορεσμού, υπάρχει μια πραγματική και σωστή παραμόρφωση των μορφών. Η μορφή του σύμπαντος των πομπών έχει εξελιχθεί, πολλαπλασιάζοντας τις δυνάμεις της, ενώ η μορφή του σύμπαντος των δεκτών δεν είναι σε θέση να εξελιχθεί με τόσο γρήγορο τρόπο, για τον απλούστατο λόγο ότι βασίζεται σε μία οργανική υποστήριξη (ο ανθρώπινος εγκέφαλος-σώμα) που έχει εξελικτικούς χρόνους εντελώς διαφορετικούς από τους εξελικτικούς χρόνους των μηχανών.

Αυτό που καθορίζεται θα μπορούσε να οριστεί ως μια παραδειγματική απόκλιση, ένα σχίσμα μεταξύ του παραδείγματος που μοντελοποιεί το σύμπαν των πομπών και του παραδείγματος που μοντελοποιεί το σύμπαν των δεκτών. Σε μια κατάσταση όπως αυτή, η επικοινωνία γίνεται μία ασύμμετρη διαταραγμένη διαδικασία. Θα μπορούσαμε να μιλάμε από αυτή την άποψη για μία απόκλιση ανάμεσα στον κυβερνοχώρο σε απεριόριστη και συνεχή επέκταση και στον κυβερνοχρόνο. Ο κυβερνοχώρος είναι ένα δίκτυο που περιλαμβάνει μηχανικά και οργανικά συστατικά των οποίων η επεξεργαστική ισχύς μπορεί να επιταχυνθεί, χωρίς όρια, ενώ ο κυβερνοχρόνος είναι ουσιαστικά μία ζώσα πραγματικότητα, συνδεόμενη σε μια οργανική υποστήριξη (το ανθρώπινο σώμα και τον εγκέφαλο), των οποίων ο χρόνος διαδικασιοποίησης δεν μπορεί να επιταχυνθεί πέρα από τα σχετικά άκαμπτα φυσικά όρια.

Από τη στιγμή που, το 1977, ο Paul Virilio έγραψε το βιβλίο Speed and Politics , υποστήριξε ότι η ταχύτητα είναι ο αποφασιστικός παράγοντας στη νεωτερική ιστορία. Είναι χάρη στην ταχύτητα, ισχυρίζεται ο Virilio, που οι πόλεμοι κερδίζονται, τόσο οι στρατιωτικοί όσο και οι εμπορικοί. Σε πολλά από τα γραπτά του, ο Virilio δείχνει ότι η ταχύτητα των κινήσεων, των μεταφορών, της κίνησης των μηχανών επέτρεψε στρατούς να κερδίσουν πολέμους κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα. Από τότε, έχει γίνει δυνατή η υποκατάσταση των αντικειμένων, των αγαθών και των ανθρώπων με σημεία. Με τα δυνητικά, ηλεκτρονικά μεταβιβάσιμα φαντάσματα, τα εμπόδια της ταχύτητας έχουν σπάσει και η πιο εντυπωσιακή διαδικασία της επιτάχυνσης που έχει γνωρίσει ποτέ η ανθρώπινη ιστορία έχει εκραγεί. Με μια ορισμένη έννοια μπορούμε να πούμε ότι ο χώρος δεν υπάρχει πλέον, δεδομένου ότι οι πληροφορίες μπορούν να τον διασχίζουν άμεσα και τα γεγονότα μπορούν να μεταφερθούν σε πραγματικό χρόνο από το ένα μέρος στο άλλο στον πλανήτη, για να γίνουν σχεδόν κοινά γεγονότα. Αλλά ποιες είναι οι συνέπειες αυτής της επιτάχυνσης στον ανθρώπινο νου, και το ανθρώπινο σώμα; Για να το κατανοήσουμε πρέπει να κάνουμε αναφορά στην ικανότητα της συνειδητής επεξεργασίας, στην ικανότητα για συναισθηματική αφομοίωση των σημείων και των γεγονότων από την πλευρά του συνειδητού και αισθητικού οργανισμού.

Η επιτάχυνση της ανταλλαγής πληροφοριών έχει παραγάγει και παράγει ένα αποτέλεσμα παθολογικού τύπου στον ατομικό ανθρώπινο νου και ακόμα περισσότερο στον συλλογικό νου. Τα άτομα δεν είναι σε θέση να επεξεργαστούν συνειδητά την απέραντη και πάντα αυξανόμενη μάζα της πληροφορίας που εισέρχεται στους υπολογιστές τους, τα κινητά τηλέφωνα τους, τις τηλεοπτικές οθόνες τους, τα ηλεκτρονικά ημερολόγια τους και τα κεφάλια τους. Ωστόσο, φαίνεται απαραίτητο να ακολουθούν, να αναγνωρίζουν, να αξιολογούν, να επεξεργάζονται όλες αυτές τις πληροφορίες, αν θέλετε να είναι αποτελεσματικοί, ανταγωνιστικοί, νικηφόροι. Η πρακτική της πολυ-εργασίας [multitasking], το άνοιγμα ενός παραθύρου υπερκείμενης προσοχής, το πέρασμα από το ένα πλαίσιο στο άλλο για την πολύπλοκη αξιολόγηση των διαδικασιών, τείνει να παραμορφώνει τη διαδοχική τροπικότητα της ψυχικής επεξεργασίας. Σύμφωνα με τον Christian Marazzi, ο οποίος έχει ασχοληθεί σε διάφορα βιβλία με τις σχέσεις μεταξύ των οικονομικών, τη γλώσσα και τη συναισθηματικότητα, η τελευταία γενιά των οικονομικών χειριστών επηρεάζεται από μια πραγματική και κατάλληλη μορφή δυσλεξίας, ανίκανοι να διαβάσουν μια σελίδα από την αρχή ως το τέλος σύμφωνα με τις διαδικασίες διαδοχής, ανίκανοι να διατηρήσουν συγκεντρωμένη την προσοχή για το ίδιο αντικείμενο για μεγάλο χρονικό διάστημα. Και η δυσλεξία εξαπλώνεται σε γνωστικές και κοινωνικές συμπεριφορές, με αποτέλεσμα να καταστεί η επιδίωξη των γραμμικών στρατηγικών σχεδόν αδύνατη.

Μερικοί, όπως οι Davenport και Beck, μιλούν για μια οικονομία της προσοχής. Αλλά όταν μια γνωστική ικανότητα εισέρχεται και γίνεται μέρος του οικονομικού λόγου αυτό σημαίνει ότι έχει γίνει ένας σπάνιος πόρος. Ο αναγκαίος χρόνος για την απόδοση προσοχής στις ροές της πληροφορίας στις οποίες είμαστε εκτεθειμένοι και οι οποίες πρέπει να αξιολογούνται, προκειμένου να είναι σε θέση να λαμβάνουμε αποφάσεις απουσιάζει. Το αποτέλεσμα είναι μπροστά στα μάτια μας: οι πολιτικές και οικονομικές αποφάσεις δεν ανταποκρίνονται σε ένα μακροπρόθεσμο στρατηγικό ορθολογισμό και απλά ακολουθούν τα άμεσα συμφέροντα. Από την άλλη πλευρά, είμαστε πάντα λιγότερο διαθέσιμοι να δώσουμε την προσοχή μας προς τους άλλους αδικαιολόγητα.

Δεν έχουμε πλέον το χρόνο προσοχής για αγάπη, τρυφερότητα, τη φύση, την ευχαρίστηση και τη συμπόνια. Η προσοχή μας είναι ακόμη πιο πολιορκημένη και επομένως την έχουμε αναθέσει μόνο στην καριέρα μας, στον ανταγωνισμό και στις οικονομικές αποφάσεις. Και σε κάθε περίπτωση η προσωρινότητα (temporality) μας δεν μπορεί να ακολουθήσει την τρελή ταχύτητα της υπεροπολύπλοκης ψηφιακής μηχανής. Τα ανθρώπινα όντα έχουν την τάση να γίνουν οι αδίστακτοι εκτελεστές των αποφάσεων που λαμβάνονται χωρίς προσοχή.

Το σύμπαν των πομπών, ή του κυβερνοχώρου, τώρα προχωρά με υπεράνθρωπη ταχύτητα και γίνεται αμετάφραστο για το σύμπαν των δεκτών, ή ο κυβερνοχρόνος, δεν μπορεί να πάει πιο γρήγορα από ό, τι επιτρέπεται από το φυσικό υλικό από το οποίο ο εγκέφαλός μας φτιάχνεται, την βραδύτητα του σώματός μας, την ανάγκη για χάδια και αγάπη. Έτσι, ανοίγει ένα παθολογικό χάσμα και η ψυχική ασθένεια εξαπλώνεται, όπως μαρτυρούν τα στατιστικά στοιχεία και πάνω απ όλα η καθημερινή εμπειρία μας. Και όπως ακριβώς διαχέεται η παθολογία, το ίδιο ισχύει για τα ναρκωτικά. Η ανθηρή βιομηχανία των ψυχοφαρμάκων χτυπά ρεκόρ κάθε χρόνο, ο αριθμός των πακέτων του Ritalin, του Prozac, του Zoloft και άλλων ψυχοτρόπων που πωλούνται στα φαρμακεία υνεχώς αυξάνει, ενώ η διάσπαση (dissociation), η ταλαιπωρία, η απελπισία, ο τρόμος, η επιθυμία να μην υπάρχω, να μην πρέπει να αγωνίζομαι συνέχεια, να εξαφανιστώ μεγαλώνει μαζί με τη θέληση να σκοτώσει και να σκοτώσω τον εαυτό του.

Όταν, προς το τέλος της δεκαετίας του 1970, επιβλήθηκε η επιτάχυνση των παραγωγικών και επικοινωνιακών ρυθμών στα δυτικά μητροπολιτικά κέντρα, μια γιγαντιαία επιδημία του εθισμού στα ναρκωτικά έκανε την εμφάνισή της. Ο κόσμος έφευγε από την ανθρώπινη εποχή του για να εισέλθει στην εποχή της μηχανικής μετανθρώπινης επιτάχυνσης: πολλοί ευαίσθητοι οργανισμοί της ανθρώπινης ποικιλίας άρχισαν να ρουφάν κοκαΐνη, μια ουσία που επιτρέπει την επιτάχυνση του υπαρξιακού ρυθμού, οδηγώντας στο μετασχηματισμό του εαυτού σε μια μηχανή. Πολλοί άλλοι ευαίσθητοι οργανισμοί του ανθρώπινου είδους έκαναν ηρωίνη στις φλέβες τους, μια ουσία που απενεργοποιεί τη σχέση με την ταχύτητα της περιβάλλουσας ατμόσφαιρας. Η επιδημία των σκονών κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970 και τη δεκαετία του 1980 παρήγαγε μια υπαρξιακή και πολιτιστική καταστροφή με την οποία ακόμα δεν έχουμε συμφιλιωθεί. Στη συνέχεια, τα παράνομα ναρκωτικά, αντικαταστάθηκαν από αυτές τις νόμιμες ουσίες που η φαρμακευτική βιομηχανία διέθετε στη λευκή ποδιά (white coat) για τα θύματα της και αυτή ήταν η εποχή των αντικαταθλιπτικών, των ευφορικών και των ρυθμιστών της διάθεσης.

Σήμερα η ψυχοπάθεια αποκαλύπτεται όλο και πιο καθαρά ως κοινωνική επιδημία και, πιο συγκεκριμένα, μια κοινωνικο-επικοινωνιακή επιδημία. Αν θέλετε να επιβιώσετε θα πρέπει να είστε ανταγωνιστικοί και, αν θέλετε να είστε ανταγωνιστικοί πρέπει να είστε συνδεδεμένοι, να λαμβάνετε και να επεξεργάζεστε συνεχώς μια τεράστια και αυξανόμενη μάζα δεδομένων. Αυτό προκαλεί ένα σταθερό άγχος προσοχής, μία μείωση του διαθέσιμου χρόνου για συναισθηματικότητα. Αυτές οι δύο τάσεις, άρρηκτα συνδεδεμένες προκαλούν μία επίδραση καταστροφής στην ατομική ψυχή: κατάθλιψη, πανικό, άγχος, αίσθημα της μοναξιάς και υπαρξιακή δυστυχία. Αλλά αυτά τα ατομικά συμπτώματα δεν μπορούν να απομονωθούν επ ‘αόριστον, όπως έχει κάνει μέχρι τώρα η ψυχοπαθολογία και όπως η οικονομική εξουσία επιθυμεί να κάνει. Δεν είναι δυνατόν να πει: “Είσαι εξαντλημένος, πήγαινε και κάνε διακοπές στο Club Med, πάρε ένα χάπι, κάνε μια θεραπεία, φύγε στο διάολο, ανάρρωσε στο ψυχιατρικό νοσοκομείο, σκότωσε τον εαυτό σου.” Δεν είναι πλέον δυνατόν, για τον απλό λόγο ότι δεν είναι πλέον θέμα μια μικρής μειοψηφίας τρελών ή ενός μικρού μέρους καταθλιπτικών ατόμων. Αφορά μια αυξανόμενη μάζα υπαρξιακής δυστυχίας που τείνει πάντα περισσότερο να εκραγεί στο κέντρο του κοινωνικού συστήματος. Εκτός αυτού, είναι αναγκαίο να εξεταστεί ένα αποφασιστικό γεγονός: κατά το χρόνο που το κεφάλαιο απαιτούσε να απορροφήσει τη φυσική ενέργεια από τους εκμεταλλευόμενους και από τους σκλάβους του, η ψυχοπαθολογία θα μπορούσε να είναι σχετικά στο περιθώριο. Ο ψυχικός πόνος σας δεν απασχολούσε πολύ το κεφάλαιο, όταν έπρεπε απλά να εισάγετε τις βίδες και να χειρίζεστε έναν τόρνο. Θα μπορούσατε να είστε τόσο λυπημένοι όσο μία μοναχική μύγα σε ένα μπουκάλι, αλλά η παραγωγικότητά σας επηρεαζόταν ελάχιστα, επειδή οι μύες σας θα μπορούσαν να εξακολουθούν να λειτουργούν. Σήμερα το κεφάλαιο χρειάζεται διανοητικές ενέργειες, ψυχικές ενέργειες. Και αυτές είναι ακριβώς οι ικανότητες που μπορούν να γαμηθούν. Είναι εξαιτίας αυτού που η ψυχοπαθολογία εκρήγνυται στο κέντρο της κοινωνικής σκηνής. Η οικονομική κρίση εξαρτάται ως επί το πλείστον από την κυκλοφορία της θλίψης, της κατάθλιψης, του πανικού και την έλλειψη κινήτρων. Η κρίση της νέας οικονομίας προκλήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την κρίση των κινήτρων, από την πτώση της τεχνητής ευφορία της δεκαετίας του 1990. Αυτό έχει οδηγήσει στα αποτελέσματα της αποεπένδυσης και εν μέρει ακόμη και σε μείωση της κατανάλωσης. Σε γενικές γραμμές, η δυστυχία λειτουργεί ως ερέθισμα για να καταναλώνουν: η αγορά είναι η αναστολή του άγχους, ένα αντίδοτο στη μοναξιά, αλλά μόνο μέχρι ένα ορισμένο σημείο. Πέρα από αυτό το συγκεκριμένο σημείο, το να υποφέρεις γίνεται ένα αντικίνητρο για την αγορά. Υπάρχει επομένως μια επεξεργασία των αντιφατικών στρατηγικών.

Οι κυρίαρχοι του κόσμου σίγουρα δεν θέλουν η ανθρωπότητα να είναι σε θέση να είναι ευτυχισμένη, γιατί μια ευτυχισμένη ανθρωπότητα δεν θα αφεθεί μόνη της να εμπλακεί στην παραγωγικότητα, στην πειθαρχία μέσω της εργασίας ή στις υπεραγορές. Εντούτοις, δοκιμάζουν χρήσιμες τεχνικές για να κάνουν τη δυστυχία μέτρια και ανεκτή, για την αναβολή ή την αποτροπή της έκρηξης αυτοκτονίας, για την παρακίνηση της κατανάλωσης.

Ποιες στρατηγικές ο συλλογικός οργανισμός θα ακολουθήσει για να ξεφύγει αυτό το ύφασμα της δυστυχίας; Είναι μια στρατηγική της επιβράδυνσης, της μείωσης της πολυπλοκότητας πιθανή και ικανή να υποτεθεί; Εγώ δεν το πιστεύω. Στην ανθρώπινη κοινωνία, οι δυνατότητες δεν μπορούν να ακυρωθούν οριστικά, ακόμη και όταν αποκαλύπτονται ότι είναι θανατηφόρες για το άτομο και ίσως ακόμα για το είδος. Αυτές οι δυνατότητες γίνονται ρυθμίσιμες και διατηρούνται υπό έλεγχο για όσο το δυνατόν περισσότερο, αλλά στο τέλος αναπόφευκτα χρησιμοποιούνται όπως συνέβη (και θα συμβεί ξανά) με την ατομική βόμβα. Μια στρατηγική της αναβάθμισης του ανθρώπινου οργανισμού είναι δυνατή – της μηχανικής προσαρμογής του ανθρώπινου σώματος και του εγκεφάλου σε μια υπερταχύτατη πληροφοριακή σφαίρα. Αυτή είναι η στρατηγική που χρησιμοποιείται για να καθορίσει τη θέση του μετα-ανθρώπου. Τέλος μια στρατηγική της αφαίρεσης είναι δυνατή, της αποστασιοποίησης από τη δίνη, αλλά αυτό είναι το είδος στρατηγικής που μόνο μικρές κοινότητες μπορούν να ακολουθήσουν, συντάσσοντας σφαίρες υπαρξιακής, οικονομικής, πληροφορικής αυτονομίας σε σχέση με τον οικονομικό κόσμο.

Πανικός πόλεμος και σημειο-κεφάλαιο

Η παγκοσμιοποίηση βρίσκεται επαναδιαμορφωμένη στο σκοτεινό φως του παγκόσμιου πολέμου. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να συλλάβουμε ξανά την αλλαγή που λαμβάνει χώρα στην κοινωνική, οικονομική και ανθρωπολογική μορφή της παγκοσμιοποίησης. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο αιώνων, ο παγκόσμιος έλεγχος ήταν η γενική τεχνο-ουτοπία της καπιταλιστικής κοινωνίας και του νεωτερικού πολιτισμού. Τώρα, η εποχή του παγκόσμιου ελέγχου έληξε. Είμαστε ολοκληρωτικά εκτός αυτού του πλαισίου σήμερα. Το νέο πλαίσιο διακυβέρνησης του καπιταλισμού είναι ο παγκόσμιος πανικός. Αν θέλουμε να καταλάβουμε αυτό τον πανικό σημαίνει ότι πρέπει να μιλήσουμε για την οικονομία προσοχής και για την “ψηφιακή εργασία”. Εκεί βρίσκεται η πηγή του σύγχρονου πανικού: στην οργάνωση του χρόνου στην ψηφιακή σφαίρα, στη σχέση μεταξύ κυβερνοχώρου και κυβερνοχρόνου.

Τι είναι ο πανικός; Μας λένε ότι οι ψυχίατροι έχουν ανακαλύψει πρόσφατα και κατονομάσει ένα νέο είδος διαταραχής – το αποκαλούν σύνδρομο πανικού. Φαίνεται ότι είναι κάτι αρκετά πρόσφατο στην ψυχολογική αυτό-αντίληψη των ανθρώπινων όντων. Αλλά τι σημαίνει πανικός;

Κάποτε, ο πανικός συνηθιζόταν να είναι μια ωραία λέξη και αυτή είναι η έννοια με την οποία ο Αμερικανο-Ελβετός ψυχαναλυτής James Hillman τη θυμάται στο βιβλίο του για τον Πάνα. Ο Πάνας συνηθιζόταν να είναι ο θεός της φύσης, ο θεός της ολότητας. Στην ελληνική μυθολογία, ο Πάνας ήταν το σύμβολο της σχέσης ανάμεσα στον άνθρωπο και τη φύση.

Η φύση είναι η συντριπτική ροή της πραγματικότητας, των πραγμάτων και της πληροφορίας που μας περιβάλλουν. Η νεωτερική κουλτούρα βασίζεται στην ιδέα της ανθρώπινης κυριαρχίας, της εξημέρωσης της φύσης. Έτσι το αρχικό συναίσθημα πανικού, που ήταν κάτι καλό για τον αρχαίο κόσμο, γίνεται ολοένα και περισσότερο τρομακτικό και καταστρεπτικό. Σήμερα, ο πανικός έχει γίνει μια μορφή ψυχοπαθολογίας. Μπορούμε να μιλήσουμε για τον πανικό όταν βλέπουμε έναν συνειδητό οργανισμό (ατομικό ή κοινωνικό) που συντρίβεται από την ταχύτητα των διαδικασιών με τις οποίες αυτός/αυτή ασχολείται, και δεν έχει χρόνο να επεξεργαστεί τις πληροφορίες που εισάγονται. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο οργανισμός, ξαφνικά, δεν είναι πλέον σε θέση να επεξεργαστεί την καθαρή ποσότητα της πληροφορίας που έρχεται στο γνωστικό πεδίο του ή ακόμα και αυτή που παράγεται από τον ίδιο τον οργανισμό.

Οι τεχνολογικές μεταμορφώσεις έχουν εκτοπίσει το επίκεντρο από τη σφαίρα της παραγωγής των υλικών αγαθών προς τη σφαίρα των σημειωτικών αγαθών: την πληροφοριακή- σφαίρα. Με αυτό, το σημειολογικό κεφάλαιο γίνεται η γενική μορφή της οικονομίας. Η επιταχυνόμενη δημιουργία υπεραξίας εξαρτάται από την επιτάχυνση της πληροφοριακής-σφαίρας. Η ψηφιοποίηση της πληροφοριακής-σφαίρας ανοίγει το δρόμο σε αυτό το είδος της επιτάχυνσης. Σημεία παράγονται και κυκλοφορούν σε μια αυξανόμενη ταχύτητα αλλά το ανθρώπινο τερματικό του συστήματος (το ενσωματωμένο μυαλό), τοποθετείται κάτω από αυξανόμενη πίεση, και τελικά ραγίζει. Νομίζω ότι η τρέχουσα οικονομική κρίση έχει να κάνει με αυτή την ανισορροπία στο πεδίο της σημειολογικής-παραγωγής και στο πεδίο της σημειολογικής-ζήτησης. Αυτή η ανισορροπία στη σχέση μεταξύ της προσφοράς των σημειωτικών αγαθών και του κοινωνικά διαθέσιμου χρόνου προσοχής είναι ο πυρήνας της οικονομικής κρίσης καθώς και ο πυρήνας της διανοητικής και της πολιτικής κρίσης που τώρα ζούμε μέσα της

Μπορούμε να περιγράψουμε αυτή την κατάσταση όσον αφορά τη σχέση μεταξύ κυβερνοχώρου και κυβερνοχρόνου. Ο κυβερνοχώρος είναι η άπειρη παραγωγικότητα της συλλογικής νοημοσύνης σε μία δικτυωμένη διάσταση. Η δραστικότητα της Γενικής Διάνοιας (General Intellect) είναι πάρα πολύ βελτιωμένη όταν ένας τεράστιος αριθμός σημείων εισάγεται σε συνδέσεις μεταξύ τους χάρη στο τηλεματικό δίκτυο. Κατά συνέπεια, η πληροφοριακή-παραγωγή είναι σε θέση να δημιουργήσει μία άπειρη προσφορά διανοητικών και πνευματικών αγαθών. Αλλά ενώ ο κυβερνοχώρος είναι εννοιολογικά άπειρος, ο κυβερνοχρόνος δεν είναι άπειρος καθόλου. Καλώ κυβερνοχρόνο την ικανότητα του συνειδητού οργανισμού να επεξεργάζεται πραγματικά (κυβερνο-χωρικά) την πληροφορία. Αυτή η δυνατότητα δεν μπορεί να επεκταθεί επ’ άπειρον, επειδή έχει όρια που είναι σωματικά, συναισθηματικά, και συγκινησιακά. Η αντίφαση μεταξύ της άπειρης επέκτασης του κυβερνοχώρου και της περιορισμένης ικανότητας της επεξεργασίας του κυβερνοχρόνου είναι η πηγή του σύγχρονου χάους.

Οι Ντελέζ και Γκουαταρί μιλούν για το χάος στο “Τι είναι φιλοσοφία;”. Λένε ότι το το χάος εμφανίζεται όταν ο κόσμος πηγαίνει πάρα πολύ γρήγορα για τον εγκέφαλό σας. Αυτό είναι το χάος.

Θα μπορούσαμε να ανακαλέσουμε ότι ο Καρλ Μαρξ είχε κάποτε εκφράσει την έννοια της κρίσης υπερπαραγωγής. Έχετε μια κρίση υπερπαραγωγής, όταν οι μηχανές και η εργασία των εργαζομένων παράγουν μία ποσότητα εμπορευμάτων, που η αγορά δεν μπορεί να απορροφήσει. Κατά τη διάρκεια της ιστορίας του βιομηχανικού συστήματος, η κρίση υπερπαραγωγής ήταν περιοδική και ο καπιταλισμός ωθήθηκε να καταστρέψει τα εμπορεύματα, να καταστρέψει την παραγωγική ικανότητα, καθώς επίσης να καταστρέψει ανθρώπινες ζωές, προκειμένου να ξεπεραστεί αυτό το είδος των οικονομικών κρίσεων.

Τι πρόκειται να συμβεί τώρα; Θα πρέπει να δούμε μια σχέση μεταξύ αυτής τη μεγάλης ανισορροπίας και του πόλεμου που μαίνεται και επισκιάζει τον ορίζοντα του κόσμου; Ας πάμε πίσω στην έννοια του πανικού.

Το σημειολογικό- κεφάλαιο είναι σε μια κρίση υπερπαραγωγής, αλλά η μορφή αυτής της κρίσης δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά και ψυχοπαθολογική. Το σημειολογικό-κεφάλαιο, στην πραγματικότητα, δεν είναι η παραγωγή υλικών αγαθών, αλλά η παραγωγή ψυχικής διέγερσης. Το διανοητικό περιβάλλον είναι κορεσμένο από σημεία που δημιουργούν ένα είδος συνεχούς διέγερσης, μια μόνιμη ηλεκτροπληξία, η οποία οδηγεί τόσο τον ατομικό όσο και τον συλλογικό νου σε μια κατάσταση κατάρρευσης.

Το πρόβλημα του πανικού γενικά συνδέεται με τη διαχείριση του χρόνου. Αλλά μπορούμε να δούμε επίσης και μία χωρική πλευρά στον πανικό. Κατά τη διάρκεια των περασμένων αιώνων, η οικοδόμηση του σύγχρονου αστεακού περιβάλλοντος συνήθως εξαρτιόταν από το ορθολογικό σχέδιο της πολιτικής πόλης. Η οικονομική δικτατορία των τελευταίων δεκαετιών έχει επιταχύνει την αστεακή επέκταση. Η αλληλεπίδραση μεταξύ κυβερνο-χωρικής εξάπλωσης και αστεακού φυσικού περιβάλλοντος έχει καταστρέψει την ορθολογική οργάνωση του χώρου.

Στη διασταύρωση της πληροφορίας και του αστεακού χώρου βλέπουμε τον πολλαπλασιασμό μιας χαοτικής εξάπλωσης χωρίς κανόνα, κανένα σχέδιο, που υπαγορεύεται από την αποκλειστική λογική του οικονομικού συμφέροντος. Ο αστεακός πανικός προκαλείται από την αντίληψη αυτής της εξάπλωσης και αυτού του πολλαπλασιασμού της μητροπολιτικής εμπειρίας· τον πολλαπλασιασμό των χωρικών γραμμών της φυγής. Η μητρόπολη είναι μια επιφάνεια της πολυπλοκότητας στην εδαφική περιοχή. Ο κοινωνικός οργανισμός δεν είναι ικανός να επεξεργαστεί τη συντριπτικά σύνθετη εμπειρία του μητροπολιτικού χάους. Ο πολλαπλασιασμός των γραμμών επικοινωνίας έχει δημιουργήσει ένα νέο είδος χαοτικής αντίληψης.

Στην βιβλίο τους Attention Economy , οι Davenport και Bleick λένε ότι το κεντρικό πρόβλημα του γνωστικού εργαζόμενου και γενικά των ανθρώπων που ζουν σε υπερ-κορεσμένα πληροφοριακά περιβάλλοντα, είναι το εξής: δεν έχουμε περισσότερο χρόνο για προσοχή, δεν είμαστε πλέον σε θέση να κατανοήσουμε και να επεξεργαστούμε την πληροφοριακή εισροή επειδή ο χρόνος μας είναι κορεσμένος από μια ροή υπερ-πληροφόρησης. Δεν έχουμε χρόνο για προσοχή στο χώρο εργασίας. Αναγκαζόμαστε να επεξεργαζόμαστε πολύ μεγάλο όγκο πληροφορίας και το σώμα-νου μας καταβάλλεται από αυτή. Και επιπλέον, δεν έχουμε χρόνο για στοργή, για επικοινωνία, για ερωτικές σχέσεις. Δεν έχουμε πλέον χρόνο για αυτό το χωρικό είδος της προσοχής που σημαίνει προσοχή στο σώμα – στο σώμα μας, στο σώμα του άλλου. Έτσι, όλο και περισσότερο, αισθανόμαστε ότι έχει τελειώσει ο χρόνος· ότι πρέπει να επιταχύνουμε. Και αισθανόμαστε ταυτόχρονα ότι αυτή η επιτάχυνση οδηγεί σε απώλεια της ζωής, της απόλαυσης και της κατανόησης.

Αυτή η κατάρρευση στη σχέση ανάμεσα στον κυβερνοχώρο και τον κυβερνοχρόνο μπορεί επίσης να θεωρηθεί ως το ειδικό χαρακτηριστικό της σημερινής πολιτικής κατάστασης. Ο κόσμος σπεύδει σε ένα παγκόσμιο πόλεμο των οποίων οι λόγοι δεν είναι σαφείς, των οποίων τα όρια δεν είναι γνωστά. Κάποιοι μιλάνε για ένα μακροχρόνιο πόλεμο, ενδεχομένως έναν ατελείωτο πόλεμο. Ανοησίες; Ναι, ανοησίες. Αλλά αυτός ο ανόητος πόλεμος είναι το πιο ανησυχητικό σύμπτωμα του συνδρόμου πανικού.

Ο Κόλιν Πάουελ, μερικές ημέρες μετά την 9/11, μίλησε για τις φήμες ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών είχαν λάβει κάποιες πληροφορίες σχετικά με τους βομβαρδισμούς και τις πειρατείες των αεροπλάνων πριν την 11η Σεπτεμβρίου. “Ναι, είναι αλήθεια”, είπε, “Ναι, είναι αλήθεια, έχουμε λάβει πληροφορίες για κάτι τέτοιο, έχουμε λάβει πληροφορίες για βομβιστικές επιθέσεις και ούτω καθεξής. Αλλά εμείς πάντα λαμβάνουμε πολλές πληροφορίες που δεν είμαστε σε θέση να επεξεργαζόμαστε ή ακόμα και να δούμε. Εμείς είχαμε πάρα πολλές από αυτές, αυτό είναι το πρόβλημα. Έχουμε πάρα πολλές πληροφορίες.”

Αυτή ακριβώς είναι η επίδραση του πληροφοριακού-κορεσμού, η οποία είναι η συνέπεια της απεριόριστης επέκτασης του κυβερνοχώρου. Από τη μία πλευρά, ο πόλεμος είναι ένας τρόπος με τον οποίο το κεφάλαιο ασχολείται με τα οικονομικά προβλήματα της υπερπαραγωγής, των επενδύσεων σε όπλα και εργαλεία για την ασφάλεια, την ασφάλεια και την ασφάλεια. Από την άλλη πλευρά, ο πόλεμος γίνεται αναπόφευκτος από τη διανοητική σύγχυση της άρχουσας τάξης. Δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει, επειδή η πραγματικότητα έχει γίνει πάρα πολύ περίπλοκη και πολύ επιθετική. Έτσι αντιδρούν με ένα στοιχειώδη τρόπο. Η άρχουσα τάξη του κόσμου είναι συγκλονισμένη από την ίδια την πολυπλοκότητα του κόσμου που έχει χτίσει για τον εαυτό της.

Splatterkapitalismus. Το εγκληματικό πρόσωπο του σύγχρονου καπιταλισμού.

Ο θρύλος λέει ότι στις αρχές της δεκαετίας του 1960 ο νεαρός Romano Alquati περιπλανήθηκε με ένα φανταχτερό σκούτερ κατά μήκος των δρόμων του Piedmont – καθαρός αέρας, ήρεμος ορίζοντας και χιονισμένο βουνό – που περιβάλλει την Ivrea και την Olivetti [εταιρεία]. “Η εργατική δύναμη και η ταξική σύνθεση της Olivetti στην Ivrea” γράφτηκε εκεί. Κατά τη γνώμη μου αυτό το δοκίμιο είχε τη μεγαλύτερη επίδραση για την κατανόηση του ύστερου βιομηχανικού καπιταλισμού και τη νέα εργατική τάξη, που ήταν έτοιμη να ανατρέψει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων, την κοινωνία, την πολιτική και την κουλτούρα.

Στο ζοφερό ορίζοντα μίας υπαίθρου σε αποσύνθεση, μέσα στη δηλητηριώδη δυσωδία των σκουπιδότοπων, οδηγώντας ένα σκούτερ, είναι ο Roberto Saviano, κυριαρχούμενος από την ένταση και τον πόνο στην αντηλιά που ατένισα στο οπισθόφυλλο του πρώτου βιβλίου του Κaμμόρα (Gommora) (2006). To Κaμμόρα (Gomorra) είναι το πρώτο βιβλίο που αφηγείται χωρίς ιδεολογική καθησυχαστική μυθοπλασία, την κοινωνική και πολιτισμική σύνθεση του σύγχρονου παγκόσμιου κεφαλαίου. To Σκούτερ του Saviano οδηγείται κατά μήκος των τεχνητών λόφων των σκουπιδότοπων και μέσω των στενών δρόμων της Secondigliano, από όπου είδε τα μεγάλα πλήθη των σκλάβων να σπάνε τις πλάτες τους πάνω από τα αμέτρητα λαθραία εργαστήρια παραγωγής, του πανταχού παρόντος εμπορεύματος που πνίγει τον πλανήτη.

Οι λίγοι άνθρωποι που αναφέρουν αυτό το βιβλίο, λένε ότι είναι ή μυθιστόρημα ή ρεπορτάζ. Κατά την άποψή μου, είναι και τα δύο, και κάτι περισσότερο: προσπαθεί να παρουσιάσει μια συστηματική ανάλυση του σύγχρονου καπιταλισμού, της πραγματικής φύσης του, και των παγκόσμιων, των αποεδαφικοποιημένων και δικτυακών λειτουργιών του. Είναι μια προσπάθεια να αναλυθεί συστηματικά ένα φαινόμενο που δεν είναι τίποτα άλλο από συστηματικό, μια ανάλυση ενός συστήματος που πλέον δεν ακολουθεί κανόνες, και βασίζει την αποτελεσματικότητά και την παραγωγικότητα του σε αυτή την τέλεια απορρύθμιση.

Ένα τέτοιο έργο πρέπει να γίνει σε πολλούς άλλους παρόμοιους τομείς. Η περιφέρειας της Καμπανίας, πρέπει να θεωρηθεί ως το ολόγραμμα ενός πλανήτη, που η καπιταλιστική απορρύθμιση έχει παραδώσει στον έλεγχο των εγκληματικών οργανώσεων, όπως στο Μεξικό – όπου η μαφία των ναρκωτικών χρησιμοποιεί τεχνικές που μοιάζουν με της Αλ Κάιντα – ή στην Κολομβία, στο Πακιστάν, στον κόλπο της Βεγγάλης, στα Βαλκάνια, ή στη Ρωσία – όπου το PCUS, χωρίς να αλλάζει τις ιεραρχικές του δομές, έχει μετατραπεί σε ένα δίκτυο μαφίας που υπογράφει συμβάσεις αξίας δισεκατομμυρίων με τα δουλοπρεπή κεφάλια των ευρωπαϊκών εθνών, και όπου οι δολοφόνοι της KGB εξοντώνουν εξαλείφουν επιδρομείς σαν τον Yodorkhovski για να μοιραστούν τα λάφυρα των εκβιασμών με τους καλά εκπαιδευμένους διαχειριστές της ENI και της ENEL.  Ξεχάστε το Provenzano , ξεχάστε το Riina: οι Πούτιν και Μπερλουσκόνι-Πρόντι δεν χρειάζεται να στραγγαλίσουν τους ανθρώπους με τα χέρια τους· κάποιος μπορεί να το κάνει γι ‘αυτούς πριν οι πρόεδροι υπογράψουν από κοινού τη σύμβαση.

Ο Saviano περιγράφει την παραδειγματική λειτουργία του μετα-αστικού καπιταλισμού και χρησιμοποιεί αυτό το μοντέλο ανάλυσης για να ερευνήσει μια συγκεκριμένη κατάσταση που συνδέεται με χιλιάδες θέματα σε χιλιάδες παρόμοιες καταστάσεις. Ο χειρότερος τρόπος για να διαβάσετε αυτό το βιβλίο είναι βλέποντας το ως το τελευταίο Ναπολιτάνικο σκίτσο, την περιγραφή των οπισθοδρομικών και περιθωριακών εδαφών, ως ένα παράδειγμα για το υπόλοιπο της εγκληματικότητας. Οι ιταλοί πολιτικοί συνήθως μιλούν για το Νότο ως υποσάρκωμα, αλλά αυτό είναι ένα ψέμα. Ένα υποσάρκωμα είναι κάτι που βγαίνει από ένα υγιές σώμα· εδώ δεν υπάρχει υγιές σώμα. Το σύστημα που περιγράφεται από τον Saviano είναι το σώμα, όπως φαίνεται από την υπόθεση Tronchetti-Provera, το τελευταίο από το είδος των γενναίων καπετάνιων στους οποίους η κεντροαριστερή κυβέρνηση δώρησε τη δημόσια εταιρεία Telecom, έτσι ώστε αυτοί οι άλλοι γενναίοι καπετάνιοι θα μπορούσαν να την κουρέψουν και στη συνέχεια να την πουλήσουν στον καλύτερο αγοραστή, σαν να ήταν δική τους, ενώ είναι δική μας. Δηλαδή τα δικά μας δικά τους. Αυτός είναι ο μετα-αστικός απορρυθμισμένος καπιταλισμός, όπου οι δολοφόνοι δεν είναι μόνο ένα υποσάρκωμα αλλά ολόκληρο το σώμα.

Ο Saviano μας δείχνει ότι στην Καμπανία, η προηγμένη μορφή του κύκλου της παραγωγής του παγκόσμιου καπιταλισμού εκδηλώνεται ως μια τάση προς τα εκεί, που η όλη διαδικασία παραγωγής είναι σε εξέλιξη. Οι θεσμικοί bonzes του ιταλικού κράτους υποσχέθηκαν να λάβουν δράση κατά της εγκληματικότητας μέσα από την οικονομική ανάπτυξη του Νότου, αλλά η εγκληματικότητα είναι η οικονομική ανάπτυξη, γιατί η οικονομική ανάπτυξη δεν είναι πλέον τίποτα άλλο από την εγκληματικότητα.

Η Επιχείρηση

Η αποδοτικότητα είναι το καθοριστικό χαρακτηριστικό όλων των επιχειρηματικών πράξεων, είτε πρόκειται για τη διανομή εμπορευμάτων μέσω των εκατοντάδων παραταγμένων βαρέων φορτηγών οχημάτων ή την τήξη δύο πτωμάτων με οξύ.

Εμείς διατάξαμε την αγορά εκατό λίτρων υδροχλωρικού οξέος, χρειαζόμασταν μεταλλικά δοχεία διακοσίων λίτρων, που χρησιμοποιούνται κανονικά για τη διατήρηση της βενζίνης και είναι ανοιχτά στην κορυφή. Σύμφωνα με την εμπειρία μας κάθε δοχείο για να γεμίσει χρειαζόταν πενήντα λίτρα οξύ και όπως σχεδιάσαμε να καταστείλουμε δύο άτομα, είχαμε δύο βαρέλια έτοιμα (2006:63).

Πολλά ζητήματα της αποδοτικότητας αναφέρονται σε αυτό το βιβλίο: μόνο η αποδοτικότητα αποφασίζει για την οικονομική επιτυχία της επιχείρησης.

Το σύνθημα είναι laissez fair, laissez-passer. Η θεωρία είναι ότι η αγορά ρυθμίζεται η ίδια. Έτσι σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα οποιοσδήποτε θελήσει να στήσει ένα μικρό εμπόριο με τους φίλους, οποιοσδήποτε θέλει να αγοράσει για δεκαπέντε και να πουλήσει για εκατό για να παρέχει διακοπές, ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα ή εξοφλήσεις υποθηκών, προσελκύονται στο Secondigliano. Η απόλυτη απελευθέρωση του εμπορίου των ναρκωτικών οδηγεί σε μια τεράστια πτώση της τιμής (2006: 78).

Παρά την επίφαση της χαοτικής περιπλάνησης μέσα από τους δαιδαλώδεις στενούς δρόμους και τα χωριά, τις αποθήκες και τις έρημες παραλίες, το βιβλίο αναπλάθει μερικούς από τους κύκλους τους εμπορεύματος στους οποίους βασίζεται το σύστημα

Η λέξη “Κaμμόρα” δεν υπάρχει· είναι αστυνομική λέξη που χρησιμοποιείται από τους δικαστές και τους δημοσιογράφους. Κάνει τις θυγατρικές να χαμογελούν, είναι ένας όρος των ειδικών, εξορισμένη στην ιστορία. Η λέξη που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τα μέλη των φατριών (clan) είναι Σύστημα: ανήκουν στο σύστημα του Secondigliano. Είναι ένας εύγλωττος όρος, που αναφέρεται σε ένα μηχανισμό και όχι μια δομή. Η οργανωμένη εγκληματικότητα συμπίπτει άμεσα με την οικονομία, η διαλεκτική του εμπορίου είναι η ραχοκοκαλιά της φατρίας (2006: 48)

Ένας μηχανισμός και όχι μια δομή, μια συσκευή, μία μηχανική αλληλουχία ικανή να παράγει κέρδη. Τα εξαρτήματα της συσκευής μπορούν να αλλάξουν χωρίς να αλλάξουν τη λειτουργία της. Ο αφηρημένος χαρακτήρας του καπιταλισμού, της εργασίας και της επιχείρησης, είναι ένα μάθημα που έμαθαν οι εγκληματίες και τώρα βρίσκεται στο επίκεντρο του επιχειρηματικού συστήματος. Εκκαθαρίζοντας το από κάθε προσωποποιημένη ή οικογενειακή ορθότητα, χρησιμοποιεί τους ανθρώπους και τις οικογένειες για να εξυπηρετήσει έναν υψηλότερο σκοπό: τη συσσώρευση, τη μεγέθυνση και την ανάπτυξη.

Οι κύκλοι του εμπορεύματος

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, στην ιστορία του πλήθους του κόσμου των παράνομων εργαζομένων που συνδέουν τη σχεδιασμένη εργασία των ραφτών και της κληρονομιάς της τοπικής λαϊκής παράδοσης τους με την εκτελεστική εργασία των χιλιάδων εργαζόμενων διάσπαρτων σε όλο τον κόσμο, ο συγγραφέας ανασυνθέτει τον κύκλο του εμπορεύματος της κλωστοϋφαντουργικής βιομηχανίας, της μόδας και της δημιουργίας. Ο κύκλος είναι ένας από τα αληθινά ψεύδη, ή μάλλον τις ψευδείς αλήθειες, που συνδέεται σε ένα δίκτυο εμπορίου ανάλογο με εκείνο οποιασδήποτε άλλης αλυσίδας, αν και χτίστηκε πάνω στη φυσική απομάκρυνση των ανταγωνιστών. Κανείς δεν θα σας ρωτήσει ποτέ πόσους ανθρώπους έχετε στραγγαλίσει αν είστε ο διευθυντής ενός εμπορικού κέντρου που παράγει κέρδη. Και αν από μία ατυχή πιθανότητα ένας δικαστής σας ζητήσει να αντιπροσωπεύσετε μια δωδεκάδα των πτωμάτων, δεν υπάρχει πρόβλημα, η επιχείρηση δεν θα σταματήσει λόγω αυτού. Το αφεντικό θα μπορούσε να πάει στη φυλακή, αλλά αυτό που έχει σημασία είναι ότι η λειτουργία του, συνεχίζει να λειτουργεί.

Ο Saviano περιγράφει τον κύκλο των ναρκωτικών, τις μορφές οργάνωσης του εμπορίου ναρκωτικών στην περιοχή και τις οικονομικές διαστάσεις του θανάτου, καμία από τις οποίες δεν έχει οποιαδήποτε σχέση με την περιθωριακή δυναμική ενός γκέτο.

Μια περιοχή ικανή να παράγει τριακόσια εκατομμύρια ευρώ το έτος από τη βιομηχανία μόνο μίας οικογένειας δεν μπορεί να είναι ένα γκέτο. Μία περιοχή όπου δεκάδες φατρίες (clan) είναι λειτουργικές και τα περιθώρια κέρδους φθάνουν εκείνων της υψηλής χρηματοδότησης δεν θα μπορούσε να είναι ένα γκέτο (2006: 81).

Όταν οι υπουργοί του εμπορίου και της βιομηχανίας μιλούν για το ΑΕΠ θα πρέπει να πούμε την αλήθεια: όπως το ποσό του αίματος που χύθηκε, τα ποσοστά θανάτου, και το δηλητήριο αυξάνονται, το ίδιο αυξάνεται και το ΑΕΠ.

Σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, το 20% του ΑΕΠ στηρίζεται στη φοροδιαφυγή: τουλάχιστον το ένα τέταρτο του πλούτου που παράγεται και ανταλλάσσεται στην Ιταλία παράγεται σε συνθήκες εγκληματικότητας. Η δολοφονία, η διάθεση των πτωμάτων, ο εκβιασμός και οι ένοπλες συμμορίες θα πρέπει να ταξινομηθούν ως αποφασιστικοί παράγοντες στη διαμόρφωση του ΑΕΠ. Θα πρέπει να περιλαμβάνονται τακτικά στην τήρηση βιβλίων, εάν η σημερινή κατάσταση αναγνωριστεί: εάν οι οικογένειες της Καμμόρα και της μαφίας αποφάσιζαν να εγκαταλείψουν τις συναλλαγές τους, ίσως ως αποτέλεσμα της εμφάνισης του Padre Pio, η ιταλική οικονομία θα κατέρρεε.

Ο Saviano προχωρά στην ανάλυσή του για τον κύκλο του εμπορεύματος με μία σύντομη αναφορά στο εμπόριο όπλων. Αναφέρει ότι η Ιταλία δαπανά είκοσι επτά δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο για όπλα, περισσότερα από τη Ρωσία και δύο φορές περισσότερο από το Ισραήλ – τα δεδομένα συγκεντρώθηκαν από το Διεθνές Ινστιτούτο της Στοκχόλμης ως μέρος της έρευνάς τους για την ειρήνη. Μήπως οι άνθρωποι που τοποθετήθηκαν στην κυβέρνηση από την ψήφο των ειρηνιστών γνωρίζουν γι αυτό;

Ο κύκλος των όπλων είναι στενά συνδεδεμένος με τον κύκλο της εξόντωσης, στον οποίο η φιλελεύθερη καμορική οικονομία είναι φυσικά αναπόσπαστο μέρος της. Ο Saviano μετράει τρεις χιλιάδες εξακόσιες απώλειες όλα αυτά τα χρόνια, μόνο στην περιοχή της Καμμόρα.

Αυτή είναι η καρδιά της Ευρώπης· εδώ η πλειοψηφία της εθνικής οικονομίας είναι πλαστή. Οι στρατηγικές της εξόρυξης δεν είναι σημαντικές. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η βορά των κανονιών διατηρείται κολλημένη στις περιφέρειες, κλοτσημένη στα νήματα από τσιμέντο και σκουπίδια, στα παράνομα εργοστάσια και τις αποθήκες κοκαΐνης. Και κανείς δεν πρέπει να το επισημάνει αυτό, όλα οφείλουν να μοιάζουν με ένα πόλεμο συμμοριών, ένα πόλεμο μεταξύ των κουρελήδων και των στερημένων (2006: 135).

Δεν είναι ένας πόλεμος συμμοριών, είναι ο κανονικός ανταγωνισμός της αγοράς. Δεν είναι ο πόλεμος των φτωχών· είναι η παλλόμενη καρδιά της εθνικής οικονομίας

Επιχειρηματίες: αυτός είναι ο αυτο-ορισμός των Καμμοριστών της Καζέρτα, τίποτα άλλο παρά επιχειρηματίες (2006: 210).

Πώς αλλιώς πρέπει να αυτοαποκαλούνται; Η επιχείρησή τους δεν διαφέρει από οποιαδήποτε άλλη, αφήνοντας τις τυπικές λεπτομέρειες στην άκρη. Οι ρυθμίσεις κηρύχθηκαν να είναι κορδόνια και ιμάντες σε όλο τον κόσμο, για τα τελευταία τριάντα χρόνια τα εθνικά κράτη έχουν απασχοληθεί με μόνο ένα πράγμα: να άρουν όλες τις ρυθμίσεις που προλάμβαναν την ελεύθερη έκφραση του ανταγωνισμού ή την επιβράδυνση της ελεύθερης ροής εργασίας, την ατελείωτη μείωση του κόστους εργασίας.

Ανταγωνίσου

Η έννοια του ανταγωνισμού έχει αντικαταστήσει αυτό της ικανότητας.

Η ικανότητα είναι η διανοητική δεξιότητα που επέτρεψε στην αστική τάξη να πραγματοποιήσει τον σχεδιασμό της, τη διοικητική και οργανωτική λειτουργία, και να δικαιολογήσει το δικαίωμα στην ιδιοκτησία.

Από τότε που οι τεχνολογίες των πληροφοριών κατέστησαν δυνατή την τυποποίηση των διαδικασιών του σχεδιασμού, του συντονισμού και της διοίκησης και μόλις ενώθηκαν με το ρόλο της ιδιοκτησίας, οι διανοητικές λειτουργίες έχουν μετατραπεί σε λειτουργίες της υποταγμένης εργασίας.

Η ικανή αστική τάξη αντικαταστάθηκε από μια τάξη, που μετέτρεψε τον ανταγωνισμό στον μόνο κανόνα και ικανότητα. Ωστόσο, όταν μιλάμε για ανταγωνισμό, δεν είναι προφανές ότι ο πιο ανταγωνιστικός είναι αυτός που μπορεί να εξαλείψει τους αντιπάλους; Και όταν πρόκειται για την εξάλειψη των αντιπάλων τα πράγματα γίνονται σοβαρά.

Καθώς η ιδιοκτησία ήρθε να συμπέσει με το σκονισμένο σύννεφο από κλάσματα επένδυσης και όχι με το πρόσωπο, ο ανταγωνισμός αντικατέστησε την ικανότητα. Πολλές ικανότητες εξακολουθούν να είναι αναγκαίες για την παραγωγή, αλλά τώρα αποσπούνται από το ρόλο της επιχείρησης. Οποιαδήποτε διανοητική ικανότητα που δεν σχετίζεται με την κερδοσκοπία γίνεται επισφαλής, υποτιμάται και υπομισθολογείται.

Μόνο εκείνοι που ανέπτυξαν μεγάλη δεξιότητα στη διευθυντική λειτουργία είναι ικανοί να γίνουν πλούσιοι μέσω της εργασίας τους. Τι κάνει μια διευθυντική λειτουργία αποσπασμένη από την ιδιαιτερότητα από την οποία αποτελείται η συγκεκριμένη διανοητική ικανότητα; Η κατασκευή, η απάτη, τα ψέματα και οι απάτες λογιστικής, η φοροδιαφυγή, και, εφόσον απαιτείται, η φυσική απομάκρυνση των ανταγωνιστών, των βασανιστηρίων, και η γενοκτονία. Από αυτή την άποψη, η φατρία της Halliburton είναι πιο αποτελεσματική και ειδεχθής από τη Casalei ή Corleonesi.

Η άγνοια υψώνεται σε εξουσία και οι οικονομικές αποφάσεις λαμβάνονται αποκλειστικά με βάση το όφελος του μέγιστου και πιο άμεσου κέρδους. Αυτό που έχει περισσότερη σημασία είναι η μείωση του κόστους εργασίας, γιατί με αυτό σχετίζεται ο ανταγωνισμός, δεν έχει τίποτα να κάνει με την παραγωγή της ποιότητας. Ως αποτέλεσμα, ο τελευταίος λόγος για τις αποφάσεις σχετικά με την παραγωγή δεν προέρχεται από χημικούς, πολεοδόμους ή γιατρούς, αλλά από ανθρώπους με τη διοικητική ικανότητα, δηλαδή, με τη δυνατότητα να μειώσουν το κόστος εργασίας και να επιταχύνουν την πραγματοποίηση του κέρδους. Η δυναμική του νεοφιλελευθερισμού έχει καταστρέψει την αστική τάξη και την αντικατέστησε με δύο διαφορετικές και αντιτιθέμενες τάξεις: το κογκνιταριάτο από τη μία πλευρά, δηλαδή την επισφαλή και κυψελοειδής εργασία της διανόησης, και τη διευθυντική τάξη από την άλλη, που η μόνο ικανότητα της είναι στην ανταγωνιστικότητα. Πηγαίνοντας το στα άκρα, ως γεγονός σε όλο και μεγαλύτερες περιφέρειες της παγκόσμιας καπιταλιστικής παραγωγής, ο ανταγωνισμός γίνεται η ένοπλη αφαίρεση των ανταγωνιστών, η ένοπλη επιβολή ενός προμηθευτή, η συστηματική καταστροφή όλων όσων δεν υποτάσσονται στο κέρδος του ισχυρότερου. Ποιοι ανταγωνίζονται καλύτερα από εκείνους που αφαιρούν τους ανταγωνιστές; Και τι καλύτερες τεχνικές για αυτή την αφαίρεση υπάρχουν από την τοιχοποίηση ζωντανών ανθρώπων, τη σφαγή ή τη διάλυση τους σε υδροχλωρικό οξύ; η Κaμμόρα είναι χαραγμένη στο γενετικό κώδικα του νεοφιλελευθερισμού.

Ρυθμίσεις

Η νεοφιλελεύθερη φάση του καπιταλισμού φαίνεται να είναι μια ατέρμονη και αδιάλειπτη διαδικασία της απορρύθμισης, αλλά στην πραγματικότητα είναι το ακριβώς αντίθετο. Καθώς όλοι οι κανόνες της συνύπαρξης καταργούνται, οι κανόνες της βίας επιβάλλονται. Καθώς οι ρυθμίσεις που θέτουν περιορισμούς στην εισβολή των αρχών του ανταγωνισμού αφαιρούνται, δύσκολοι-και- γρήγοροι αυτοματισμοί εισάγονται στις υλικές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων, οι οποίοι γίνονται περισσότερο σκλάβοι όσο η επιχείρηση γίνεται περισσότερο ελεύθερη. Η διαδικασία της απορρύθμισης αφαιρεί επίμονα τους κανόνες που χαλιναγωγούν την κινητικότητα της παραγωγικότητας και εμποδίζουν την επεκτατική δύναμη-εξουσία του κεφαλαίου. Μορφές του κοινωνικού πολιτισμού και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που καθιερώθηκαν καθ ‘όλη τη νεωτερικότητα είναι οι κανόνες που η απορρύθμιση έχει κανονίσει να εξαλείψει. Η προέλαση της καπιταλιστικής απορρύθμισης εξαλείφει τις πολιτιστικές και νομικές συμβάσεις της νεωτερικότητας και του αστικού δικαίου μία προς μία. Γι ‘αυτό ο καπιταλισμός έχει μετατραπεί σε ένα εγκληματικό σύστημα και εξακολουθεί να εργάζεται προς την κατεύθυνση της επέκτασης του πεδίου της καθαρής βίας, όπου η πρόοδος του μπορεί να προχωρήσει ανεμπόδιστα. Ο Slatterkapitalismus: το τέλος της αστικής ηγεμονίας και της καθολικότητας του νόμου του Διαφωτισμού.

Το έγκλημα δεν είναι πλέον μια περιθωριακή λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά ο καθοριστικός νικηφόρος παράγοντας στον απορρυθμισμένο ανταγωνισμό. Τα βασανιστήρια, η ανθρωποκτονία, η εκμετάλλευση των παιδιών, η προώθηση στην πορνεία, και η παραγωγή των εργαλείων μαζικής καταστροφής έχουν γίνει αναντικατάστατες τεχνικές του οικονομικού ανταγωνισμού. Το έγκλημα ταιριάζει πλέον κατάλληλα στην αρχή του ανταγωνισμού.

Σκουπίδια

Συμπερασματικά, ο τελευταίος κύκλος του Splatterkapitalismus, όπως περιγράφεται από τον Saviano, είναι ο κύκλος των αποβλήτων. Τα απόβλητα είναι πρώτα και κύρια οι άνδρες και οι οι γυναίκες που η διαδικασία της ποινικής αξιοποίησης αφήνει πίσω της, παραμορφωμένα, καμένα, πεταμένα στο χαντάκι, φτιαγμένα να εκραγούν με μια χειροβομβίδα, ή απλά να ταπεινωθούν, να αδειάσουν, να φυλακιστούν. Σε αντίθεση με την αστική τάξη, που αποδίδει μια ιερή αξία στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα σέβεται αποτελεσματικά, τουλάχιστον για την αυτοπροστασία της, ο Splatterkapitalismus δεν χορηγεί καμία ιερή αξία, ακόμη και για τη ζωή όσων βρίσκονται στην εξουσία. Για το σύστημα, το αφεντικό δεν είναι τίποτα άλλο από προσωρινός λειτουργός:

Η δικτατορία ενός ανθρώπου στη φατρία είναι πάντα βραχυπρόθεσμη, εάν η δύναμη του ενός αφεντικού ήταν να διαρκέσει πολύ καιρό, οι τιμές θα αυξανόταν και θα αναδυόταν τα μονοπώλια της αγοράς, οι αγορές θα γίνονταν άκαμπτες και οι επενδύσεις θα παρέμεναν στις ίδιες αγορές παρά θα διερευνούσαν νέες (2006: 222).

Η περιγραφή του Μαρξ για τη συνολική διαδικασία της αξιοποίησης ξεκίνησε από τη κοινωνική συνεργασία, όπου άπειρα άτομα αφηρημένου χρόνου εργασίας συνδυάζονται. Στο τέλος της έρευνάς του σχετικά με το splatter-εμπόρευμα, o Saviano επιδιώκει μια θεωρητική μεταφορά για να περιγράψει αυτή τη διαδικασία με την ίδια αποτελεσματικότητα, αλλά είναι μια απελπισμένη προσπάθεια:

Το πιο πολύπλοκο πράγμα είναι να φανταστούμε μια οικονομία σε όλα της τα μέρη. Τις χρηματοοικονομικές ροές, τα περιθώρια κέρδους, τις διαπραγματεύσεις του χρέους, τις επενδύσεις. Δεν υπάρχουν φυσιογνωμίες που μπορούν να απεικονιστούν, δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία να αναδυθούν στο νου (2006: 310).

Στη συνέχεια, σε ένα πρόσχαρο λογικό άλμα βρίσκει τελικά το πιο ουσιαστικό μέρος του σύγχρονου υπερ καπιταλισμού: “Οι σκουπιδότοποι είναι τα πιο συμπαγή εμβλήματα κάθε οικονομικού κύκλου” (2006:310).

Ο υπερ-καπιταλισμός αυξάνει συνεχώς την παραγωγική του ικανότητα επειδή θεμελιώνει την εξουσία του σε αυτή, και όχι επειδή υπάρχει ανάγκη για αύξηση της παραγωγής. Υπάρχει ήδη αρκετή για να θρέψει έξι δισεκατομμύρια ανθρώπινα όντα στον πλανήτη· κάθε χρόνο εκατομμύρια τόνοι τροφίμων καταστρέφονται για να αποφεύγονται οι κρίσεις υπερπαραγωγής. Τα ρούχα που χρησιμοποιούμε υπερβαίνουν σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες μας, και κάθε άλλο εμπόρευμα βρίσκεται διαθέσιμο στις αμέτρητες αποθήκες που η σύγχρονη βιομηχανία μας έχει προμηθεύσει. Επομένως, γιατί επιταχύνουμε τόσο πολύ, γιατί εκτελούνται πιο γρήγοροι ρυθμοί εργασίας, γιατί τρέχουμε όλο και πιο ξέφρενα; Γιατί ο υπερ-καπιταλισμός είναι ενδόμυχα Splatter.

Η περιοχή είναι τυλιγμένη στα σκουπίδια και η εξεύρεση λύσεων φαίνεται αδύνατη (2006: 325).

Οι γαίες κλυδωνίζονται με διοξίνη. Δεκαπεντάχρονα παιδιά που έστειλε η Καμόρα των σκουπιδότοπων να αναπνεύσουν τον αέρα που είναι γεμάτος με το θάνατο ολοκληρώνουν τις λειτουργίες της απόθεσης των αποβλήτων.

Όσο περισσότερο αυτοί οι νέοι οδηγοί άκουσαν τους ανθρώπους να λένε ότι η δραστηριότητά τους ήταν επικίνδυνη, τόσο περισσότερο αισθανόταν άξιοι για τόσο σημαντικές αποστολές. Κανένας από αυτούς δεν μπορούσε να σκεφτεί τον εαυτό του να κάνει χημειοθεραπεία δέκα χρόνια αργότερα, ή να ξερνάει χολή με σάπιο στομάχι, συκώτι και έντερα (2006: 329).

Οι τελευταίες σελίδες της Κaμμόρα περιγράφουν το σκηνικό των δηλητηριασμένων πεδίων με σκουπίδια, υπολείμματα και απορρίμματα. Με ένα μαντίλι γύρω από το στόμα του, προσπαθώντας να αναπνεύσει όσο το δυνατό λιγότερο, ο Saviano μας ζητά το τι να κάνουμε.

Ίσως μπορούμε μόνο να ξεχάσουμε, ή να μην βλέπουμε, και να ακούσουμε την επίσημη εκδοχή των γεγονότων. Αναρωτήθηκα αν κάτι θα μπορούσε να κάνει ευτυχισμένη τη ζωή, αλλά ίσως το μόνο που ήθελα ήταν να σταματήσω να ονειρεύομαι για την απελευθέρωση και την αναρχική ελευθερία, και να ρίξω τον εαυτό μου στη αρένα, να κολλήσω ένα ημιαυτόματο στο παντελόνι μου και να αρχίσω να μιλάω για επιχειρήσεις, πραγματικές επιχειρήσεις (2006: 330).

Ελπίδα

Υπάρχει ακόμα απάντηση στο ερώτημα “Τι να κάνουμε;” Υπάρχει μια απάντηση, πέρα από την προφανή συμβουλή να σταματήσουμε τον πολλαπλασιασμό, να σταματήσουμε να πετάμε αθώα σάρκα πάνω στην επέκταση των μετοχών καύσης; Προς το παρόν, δεν υπάρχει άλλη απάντηση.

Αλλά ένας νέος στρατός εγείρεται από τις τέσσερις γωνιές του κόσμου, χωρίς σημαίες, χωρίς μέλλον, η μόνη ελπίδα του είναι αυτοκτονία. Η κύρια δυσφορία από τους συμμετέχοντες στο στο πρόσφατο συνέδριο του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος προκλήθηκε από τις δεκάδες χιλιάδες των αγροτών που αυτοκτονούν επειδή η οικονομική ανάπτυξη τους οδηγεί να εγκαταλείπουν την ύπαιθρο και τους περιορίζει σε συνθήκες πείνας. Το ίδιο συμβαίνει στην Ινδία με την πρόοδο του βιομηχανικού εκσυγχρονισμού.

Από την 11η του Σεπτέμβρη του 2001 η αυτοκτονία είναι η αποφασιστική πολιτική πράξη των χρόνων μας. Όταν η ανθρώπινη ζωή είναι άνευ αξίας, η ταπείνωση μεγαλώνει μέχρι να γίνει απαράδεκτη και εκρηκτική. Ίσως η ελπίδα μπορεί να προέλθει μόνο από τις αυτοκτονίες.

Ξεφορτωθείτε όσους σας ρουφούν το αίμα, Greg Palast

Αντιγράφω το κείμενο του Greg Palast από το μπλογκ του Δερβενιώτη με αλλαγμένο τίτλο.

“Πούλα τη Lexus, Κάψε την Ελιά”:  η Παγκοσμιοποίηση κι οι ζημιωμένοι της

Του Greg Palast

Έπαιρνα τα μέτρα για ζουρλομανδύα όταν έλαβα ένα επείγον μήνυμα από τη Βολιβία.

Ο ζουρλομανδύας είναι έμπνευση του Thomas Friedman. Είναι ο αρθρογράφος των New York Times και ερασιτέχνης οικονομολόγος που έγραψε το «Lexus και η ελιά», ενα βαθύ, υγρό φιλί στην παγκοσμιοποίηση. Ήμουν στο Κλίβελαντ για ενα debate με τον Φρίντμαν στο συνέδριο του Συμβούλιου Παγκόσμιων Υποθέσεων τον Μάιο του 2001. Η παγκοσμιοποίηση, είπε στο συνέδριο, εχει να κάνει με την επανάσταση των επικοινωνιών. Με το Διαδίκτυο. Με το πώς μπορείτε να αράζετε στην κρεβατοκάμαρά σας, να αγοράζετε μετοχές της Amazon.com και να στέλνετε e-mail σε Εσκιμώους όλα αυτά ταυτόχρονα, φορώντας τις πιτζάμες σας.

Σύμφωνα με τον Φρίντμαν, είμαστε «συνδεδεμένοι» και «ενδυναμωμένοι» και «ενεργοί». Και αν αυτό δεν είναι από μόνο του γαμάτο, η παγκοσμιοποίηση αναπτύσει την οικονομία. Κάθε χώρα που παίρνει τον όρκο και ακολουθεί το χάρτη, μπορεί να ανοίξει το κρυμμένο χρυσωρυχείο. Η φτώχεια θα τελειώσει, όπως και οι κρατική καταπίεση. Και κάθε κάτοικος της Βολιβίας θα εχει το δικό του e-mail.

Το τέλος της φτώχειας! Εσκιμώοι! E-mail! Ήθελα αυτό το γενναίο νέο μέλλον και το ήθελα τώρα! To μόνο που έπρεπε να κάνω, σύμφωνα με το Φρίντμαν, ήταν να φορέσω κάτι πιό άνετο. «Ο χρυσός ζουρλομανδύας είναι το ενδεδειγμένο οικονομικό ένδυμα ένδυμα της παγκοσμιοποίησης», λέει ο Φρίντμαν. Και όσο πιό στενό, προσθέτει, «τόσο περισσότερο χρυσό παράγει.”

Ο Φρίντμαν αναφέρεται – μεταφορικά, φυσικά – στην τελευταία οικονομική  μόδα, “ραμμένη από τη Μάργκαρετ Θάτσερ.”  Ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, προσθέτει, «πρόσθεσε τα κουμπιά.” Μιλάμε για καμιά ντουζίνα συγκεκριμένα μέτρα , αλλά τα κύρια είναι: περιορισμός του κράτους, περικοπές σε προϋπολογισμούς, στη γραφειοκρατία και τους κανόνες που δημιουργεί. Ιδιωτικοποίήση των πάντων. Απορρύθμιση των νομισματικών ισοτιμιών και των αγορών κεφαλαίου, πλήρη ελευθερία στις τράπεζες να τζογάρουν με ισοτιμίες και να διακινουν κεφάλαια εκτός συνόρων. Αλλά μη σταματάτε εκεί Ανοίξτε τη βιομηχανία κάθε χώρας στο εξωτερικό εμπόριο, ξεφορτωθείτε αυτούς τους ενοχλητικούς δασμούς και υποδεχτείτε ξένες εξαγορές χωρίς όριο. Ξηλώστε τυχον συνοριακούς φραγμούς στο εμπόριο. Αφήστε την αγορά να καθορίσει τις τιμές για τα πάντα, από τον ηλεκτρισμό μέχρι το νερό και αφήστε τους κερδοσκόπουs να χειρίζονται τις επενδύσεις μας. Συρετε την κρατική γραφειοκρατία στην γκιλοτίνα: κάντε περιποπές σε συντάξεις, πρόνοια και επιδόματα. Περιορίστε την πολιτική και αφήστε τις Αγορές να μας κατευθύνουν. Η προώθηση αυτής της πολιτικής είναι παιχνιδάκι, είπε μ’ ενα χαμόγελο όλο δόντια, καθώς δεν υπάρχει αντίλογος.. Ναι, οκ, μπορεί μια χούφτα άπλυτοι να διαδηλώνουν στο Σιάτλ, αλλά ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας Τόνι Μπλερ δήλωσε, “Οι άνθρωποι που διαμαρτύρονται είναι πλανημένοι. Το παγκόσμιο εμπόριο είναι καλό για την απασχόληση και το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων. Οι διαδηλώσεις αυτές είναι απαράδεκτες.”

Αλλά ας συγχωρήσουμε στη νεολαία την αφελή της άγνοια. Αυτό που αγνοούν οι νεαροί στα οδοφράγματα είναι οτι η Ιστορία τελέίωσε, ψόφησε, kaput! Ο  Φρίντμαν μας λέει: “Η ιστορική αναζήτηση έλαβε τέλος-η απάντηση είναι ο καπιταλισμός της ελεύθερης αγοράς. Και  είτε ειμαστε Ρεπουμπλικάνοι είτε Δημοκρατικοί,  Συντηρητικοι ή Εργατικοί,  Σοσιαλιστές ή Χριστιανοδημοκράτες, είμαστε όλοι δεμένοι στους ζουρλομανδύες μας, άντε με καμια μουρμούρα για το μήκος του μανικιού.

Ήμουν έτοιμος να πω, “δέστε με” όταν  έλαβα ενα μύνημα – ένα e-mail – από την Κοτσαμπάμπα της Βολιβίας. Έλεγε για τον Oscar Olivera, ηγέτη της κοινότητας που ειχα γνωρίσει απο συνεργασίες μου με συνδικάτα της Λατινικής Αμερικής. Εγραφε: Περιπου 1.000 βαριά οπλισμένα μέλη των δυνάμεων ασφαλείας της Βολιβίας διέλυσαν ειρηνική διαδήλωση με δακρυγόνα, χτυπώντας τους διαδηλωτές και  κατάσχοντας τα προσωπικά τους αντικείμενα;  Μα τι πρόβλημα υπήρχε; Ίσως είχε πέσει το Ιντερνετ και οι Βολιβιανοί διαμαρτύρονταν που δεν μπορούσαν να πουλήσουν τις μετοχές της Άμαζον.

Το μήνυμα κατέληγε: “Η τύχη του Όσκαρ αγνοείται.» Δεν γνωρίζουν ότι Όσκαρ είναι «συνδεδεμένος και ενεργός»;

Αυτό μου θύμισε μια βαλίτσα έγγραφα που είχαν πρόσφατα πεσει στα χέρια μου. Προέρχονταν απ΄τα πιό χωμένα αρχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, από τα συρτάρια των υπαλλήλων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου: Μνημόνια βοηθείας χωρών, επιστολές διπλωματών, σημειώματα απο γραμματείες – η αληθινή πλευρά της παγκοσμιοποίησης – απ΄τα ενδότερα των οργανώσεων που σχεδιάζουν, και μετα υπαγορεύουν, τους όρους τηςν νέας διεθνους οικονομίας.

Δεν υπήρχε τίποτα εδώ για Εσκιμώους και κινητά τηλέφωνα, αλλά πολύ πράμα για την κοπή των συντάξεων στην Αργεντινή κατά 13 τοις εκατό, διάλυση συνδικάτων στη Βραζιλία. . . για την αύξηση των τιμών του νερού στη Βολιβία, ολα σε ψυχρή τεχνοκρατική γλώσσα και με τη σφραγίδα «εμπιστευτικό.”

Οι διαδηλωτές στα οδοφράγματα του Σιάτλ πιστεύουν ότι υπάρχει κάποια μεγάλη συνωμοσία μεταξύ των εταιρειών, του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και μια ατέλειωτη λίστα οργανισμών που εργάζονται για να ρουφάνε το αίμα των Βολιβιανών και να κλέψουν το χρυσό από την Τανζανία. Αλλά κάνουν λάθος Οι λεπτομέρειες είναι πολύ πιο αναγουλιαστικές ό, τι φαντάζονται. Τον Μάρτιο του 2001, όταν η κυβέρνηση του Εκουαδόρ αύξησε την τιμή του φυσικού αερίου και πεινασμένοι Ινδιάνοι έκαψαν την πρωτεύουσα, διάβαζα το απόρρητο σχέδιο της Παγκόσμιας Τράπεζας που εκδόθηκε μήνες πριν. Η τράπεζα, με το ΔΝΤ, είχε δρομολογήσει αυτή την αύξηση κατα 80 τοις εκατό στην τιμή των εγχώριων καυσίμων, γνωρίζοντας οτι αυτό θα εβαζε φωτια στη χώρα. Ηταν λες και οι ταραχές ήταν μέρος του σχεδίου.

Και ήταν. Τουλάχιστο σύμφωνα με τη μία απο τις πηγές μου από μέσα που μπορώ να αναφέρω ονομαστικά – τον Τζόζεφ Στίγκλιτς, πρώην επικεφαλής οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας. “Τις αποκαλούσαμε εξεγέρσεις του ΔΝΤ». Οι ταραχές καθώς και η απόκριση σ’ αυτές ήταν προγραμματισμένες, η δεύτερη ονομαζόμενη κατ ‘ευφημισμόν «αποφασιστηκότητα» –  η αστυνομία, τα τάνκς, η καταστολή.

Ο Φρίντμαν τελείωσε την ομιλία του – τελικά  δεν θα εκανε ζωντανό διάλογο, οπότε θα μιλούσαμε σε διαφορετικές ημέρες – με μια ενθουσιώδη αναφορά στη σοφή ρήση του Andy Grove, προέδρου της Intel Corporation: “Ο σκοπός του Νέου Καπιταλισμού είναι οι τραυματίες να πυροβολούνται. “

Εκείνη την ημέρα, για χάρη του Oscar, ήλπιζα Φρίντμαν να έπεφτε έξω.

Μέρος 1: Το Τέρας του Δρ Bankenstein: Η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ και το Αλιεν που έφαγε το Εκουαδόρ

Στεκόμουν που λετε μπροστά απ’ το Ξενοδοχείο Hilton της Νεας Υόρκης κατά τη διάρκεια της Συνόδου των G7 το 2000, τη ​​συνάντηση των προέδρων, πρωθυπουργών και των οικονομικών τους συμβούλων, όταν η λιμουζίνα του προέδρου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, κ. Horst K hler πέρασε απο μπροστά μου και χτύπησε σε μιά λακούβα. Από το παράθυρο πέταξε μια έκθεση με τίτλο «Ισημερινός -Μεσοπρόθεσμο Μνημόνιο Βοήθειας  της Χώρας». Είχε την ένδειξη «Εμπιστευτικό. Δεν προορίζεται για διανομή ». Υποψιάζεστε οτι δεν απέκτησα έτσι ακριβως τα έγγραφα, αλλά πιστέψτε με στο ότι περιείχαν την απάντηση σε ενα δυσκολο αίνιγμα. Μέσα στο Χίλτον, ο καθηγητής Anthony Giddens εξηγούσε σε ενα σοβαρό κοινό από αποφοιτους του London School of Economics ότι “η Παγκοσμιοποίηση  ένα γεγονός, και οδηγός της είναι η επικοινωνιακή επανάσταση.”

Ουάου. Αυτό ήταν αποκάλυψη! Τα πρασινομάλλικα φρικιά που διαδηλωναν έξω από το ξενοδοχείο κατά του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είχαν καταλάβει λάθος. Η Παγκοσμιοποίηση, ισχυριζόταν ο Giddens, ειχε να κάνει με το να δώσουμε σε κάθε χωρικό στις Άνδεις ένα Nokia κινητό τηλέφωνο με Internet. (Ο άνθρωπος προφανώς είχε μελετήσει τον Thomas Friedman του.) Τι λόγο είχε κάποιος να διαμαρτυρηθεί κατα της ευτυχους αυτής πορείας προς στο παγκοσμιοποιημένο μέλλον;

Γι ‘αυτό ξεφύλισα την κλεμμένη μου «Στρατηγική για την Ισημερινός» του ΔΝΤ   ψάχνοντας κάποιο κεφάλαιο που να λέει για σύνδεση των σχολείων του Εκουαδόρ με τον Παγκοσμιο Ιστό. Αντ ‘αυτού, βρήκα ένα απόρρητο σχέδιο. Η Κυβέρνηση του Εκουαδόρ διατάχθηκε να αυξήσει την τιμή του φυσικού αερίου κατά 80 τοις εκατό από την 1η Νοεμβρίου 2000.1 Επίσης, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να εξαλείψει είκοσι έξι χιλιάδες θέσεις εργασίας και να μειώσει τους μισθούς των υπολοίπων εργαζόμενων κατά 50 τοις εκατό σε τέσσερα βήματα και σε χρονοδιάγραμμα καθορισμένο από το ΔΝΤ. Έως τον Ιούλιο 2000, το Εκουαδόρ έπρεπε να μεταβιβάσει την κυριότητα των υποδομών ύδρευσης σε ξένες επιχειρήσεις, στη συνέχεια να παραχωρήσει στη ΒP δικαιώματα για την κατασκευή και εκμετάλευση έναν αγωγού πετρελαίου πάνω από τις Άνδεις.

Αυτά για αρχή. Συνολικά, οι 167 λεπτομερείς όροι της δανειακής συμφωνιας του ΔΝΤ  φαινόταν λιγότερο σαν ένα «σχέδιο βοήθειας» και περισσότερο σαν ένα προσχέδιο για  οικονομικό πραξικόπημα.

Ο αντίλογος του ΔΝΤ θα ήταν ότι δεν είχε άλλη επιλογή. Στο κάτω-κάτω, το Εκουαδόρ ήταν τελειωμένο, χρεωκοπημένο, χάρη στην κατάρρευση των εμπορικών τραπεζών της χώρας. Αλλά πώς το Εκουαδόρ, καποτε μέλος του ΟΠΕΚ με τους πόρους που διαθέτει, κατέληξε σε τέτοιο χάλι;

Γι αυτό, πρέπει να γυρίσουμε πίσω στο 1983, όταν το ΔΝΤ υποχρέωσε την κυβέρνηση της χώρας να αναλάβει τα ληγμένα και μουχλιασμένα ιδιωτικά χρέη των ελίτ του Εκουαδόρ προς τις τράπεζες του εξωτερικού. Γι ‘αυτό το σχέδιο διάσωσης των ντόπιων και αμερικάνων χρηματιστών, η κυβέρνηση του Εκουαδόρ δανειστηκε 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια από το ΔΝΤ. Για να ξεπληρώσει το Εκουαδόρ αυτό το δάνειο, το ΔΝΤ διέταξε αυξήσεις στις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος και άλλων βασικών αναγκών.. Οταν αυτό το ξεζούμισμα δεν απεδωσε αρκετά μετρητά, ένα ακόμη «σχέδιο βοήθειας» διέταξε την απόλυση 120,000 Δημοσίων Υπαλλήλων.

Επιπλέον, προσπαθώντας να μειώσει κάπως το βουνό χρέους προς το ΔΝΤ, ο Ισημερινός ανόητα «απελευθερωσε» τη μικρή χρηματοπιστωτική αγορά του, αφήνωντας  τις τραπεζες του ελεύθερες απο κρατικούς ελέγχους και αφήνοντας το ιδιωτικό χρέος και τα επιτόκια να φτασουν στο θεό. Ποιος εσπρωξε το Εκουαδόρ σ’ αυτη την ακόλαστη συνεύρεση με την ελεύθερη τραπεζική αγορά; Απάντηση: To ΔΝΤ – το οποίο επέβαλε την Απελευθέρωση του Τραπεζικού Τομέα της Χώρας ως ορο ενός ακόμη παλαβού «σχεδίου διάσωσης». Οι αποδείξεις αυτής της δύσωσμης ιστορίας έρχονται από μία ακόμη εσωτερική έκθεση του ΔΝΤ που πέταξε προς το δρόμο μου με την ένδειξη «Παρακαλούμε Μην Κοινοποιήσετε». Προσποιηθείτε δεν το έκανα.

Πώς το ΔΝΤ  θεράπευσε το AIDS

Το ΔΝΤ και ο βοηθός του, η Παγκόσμια Τράπεζα έτειναν την ιδρωμένη χείρα βοηθείας τους σε πλειάδα εθνών. Την Τανζανία για παράδειγμα . Σήμερα, σ΄αυτη την αφρικανική χωρα, 1,3 εκατομμυρία άνθρωποι ετοιμάζονται να πεθάνουν από AIDS. Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα έσπευσαν προς διάσωση με μια λαμπρή νεοφιλελεύθερη λύση: υποχρέωσαν την Τανζανία να χρεώνει  για τα μεχρι τότε δωρεάν ραντεβού στα νοσοκομεία. Απο τότε που μπηκε σε εφαρμογή το μέτρο, ο αριθμός των ασθενών που εισήχθησαν για θεραπεία στα τρια μεγαλύτερα Δημόσια Νοσοκομεία του Νταρ ες Σαλάμ έχει μειωθεί κατά 53 τοις εκατό. Η θεραπεία της Τράπεζας λειτουργεί!

Οι απεσταλμένοι του ΔΝΤ διέταξαν επίσης την Τανζανία να χρεώνει τις σχολικές εγγραφές, και μετά έπεσαν απ’ τα σύννεφα οταν οι εγγραφές στα σχολεία έπεσαν απ’ το 80% στο 66%

Η Τράπεζα και το ΔΝΤ είχαν συνολικά 157 προτάσεις για την Τανζανία. Τον Απρίλιο του 2000, η κυβέρνηση της Τανζανίας συμφώνησε κρυφά να τις υιοθετήσει όλες. Υπέγραφες ή πέθαινες. Κανένα ανεπτυσσόμενο κράτος δε μπορεί να δανειστεί απο εμπορική τράπεζα χωρίς της ευλογίες του ΔΝΤ (εκτός απ την Κινα, που μεγαλώνει την παραγωγή της κατα 5% ετησίως ακολουθώντας τις αντίθετες πρακτικές απ’ το ΔΝΤ).

Το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα ουσιαστικά ελέγχουν την οικονομία της Τανζανίας απ’ το 1985. Ομολογουμένως, οταν ανέλαβαν, βρήκαν ενα σοσιαλιστικό κράτος βυθισμένο στη φτώχεια, τις αρρώστιες και τα χρέη Οι Αγορολάγνοι εμπειρογνώμονες του ΔΝΤ ‘επεσαν με τα μούτρα στην κατάργηση εμπορικών δασμών, τον περιορισμό των κρατικών επιχορηγήσεων και το ξεπούλημα κρατικών βιομηχανιών. Οι σκιώδεις κυβερνήτες της Παγκόσμιας Τράπεζας έκαναν θαύματα. Σύμφωνα με την Νάνσυ Αλεξαντερ του Δικτύου Πολιτών του Maryland, μέσα σε δεκαπέντε χρόνια το ΑΕΠ της Τανζανίας μειώθηκε από $ 309 στα $ 210 ανά κάτοικο, ο αναλφαβητισμός αυξήθηκε και το ποσοστό της απόλυτης φτώχειας σκαρφάλωσε στο 51 τοις εκατό του πληθυσμού. Και παρ’ όλα αυτά, η Παγκόσμια Τράπεζα απορεί γιατί δεν κατάφερε να κερδίσει τις καρδιές και τα μυαλά των Τανζανών στην προώθηση της ελεύθερης αγοράς. Τον Ιούνιο του 2000, η ​​Τράπεζα δήλωνε όλο απογοήτευση ότι, “Μια παρενέργεια του σοσιαλισμού είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι το κράτος έχει θεμελιώδη ρόλο στην προώθηση της ανάπτυξης και την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών.”

Δεν ήταν πάντα έτσι, αυτή η λατρεία για το χρήμα αντί για τους ανθρώπους. Η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ ιδρύθηκαν το 1944 για απλούς, αξιέπαινους σκοπούς – τη χρηματοδότηση μεταπολεμικά έργων ανασυγκρότησης και ανάπτυξης (η Παγκόσμια Τράπεζα) και για να δανείζουν σε σκληρό νόμισμα έθνη με προσωρινό έλειμμα στο ισοζύγιο πληρωμών (το ΔΝΤ).

Στη συνέχεια, απ’ το 1980 και μετά, οι τράπεζες αρχισαν να μεταλάσονται. Στις αρχές της δεκαετίας του 1980, χώρες του Τρίτου Κόσμου, αιμορραγούσες μετά την πεντάκις αύξηση των τιμών του πετρελαίου και τα αντίστοιχα άλματα των επιτοκίων δολαρίου, πήγαιναν να ζητιανέψουν στο ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Αλλά αντί της ελάφρυνσης του χρέους, επαιρναν μνημόνια παροχής βοήθειας με 114 όρους κατα μέσου όρο, ως αντάλλαγμα για τα δάνεια. Ενώ τα στοιχεία ποικίλλουν από χώρα σε χώρα, σε κάθε περίπτωση η αναδιάταξη των χρεών κρεμόταν από τα όρους για την άρση των εμπορικών φραγμών, ξεπούλημα εθνικού πλούτου σε ξένους επενδυτές, κατάργηση κοινωνικών δαπανών και  «ευελιξία» στην αγορά εργασίας (διάβαζε «διαλύστε τα συνδικάτα σας»).

Μερικοί λένε ότι η διαβολική μεταλλαγή της Τράπεζας μετά το 1980 οφείλεται  στην εκλογή του Ρόναλντ Ρίγκαν, την ισχυροποίηση της Θάτσερ στην Αγγλία και την επέλαση των «νεοφιλελεύθερων» πολιτικών. Η δική μου θεωρία είναι ότι το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα κατελήφθησαν από εναν εξωγήινο ονόματι Λάρι. Είναι προφανές ότι ο Λαρι Σάμερς, πρώην  επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, κατόπιν Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, είναι στην πραγματικότητα ενα σμήνος εξωγήινων που εισέβαλε στη Γή για να μετατρέψει ένα μεγάλο μέρος της ανθρώπινης φυλής σε πηγή φθηνής πρωτείνης. Τι κατάφεραν λοιπόν οι εξωγήινοι με τα μνημόνια και τις ελεύθερες αγορές τους; Ο Σάμιουελ Μπρίταν, ο Σταυροφόρος της Παγκοσμιοποίησης στους Financial Times, , γράφει ότι “οι νέες διεθνείς αγορές κεφαλαίων και το ελεύθερο εμπόριο έχουν επιφέρει μια άνευ προηγουμένου αύξηση του βιοτικού επιπέδου παγκοσμίως. ”  Ο Μπρίταν αναφέρει την τεράστια αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, του προσδόκιμου ζωής και του αλφαβητσιμού στις υπανάπτυκτες χώρες το διάστημα 1950 – 1995.

Για μισό λεπτό. Πριν από το 1980, σχεδόν κάθε τριτοκοσμικό έθνος στην  έρευνα του ήταν είτε σοσιαλιστικό ή κάποιου είδους κράτος πρόνοιας.. Αναπτύσσονταν σύμφωνα με το «μοντέλο υποκατάστασης  εισαγωγών», χάρη στο  οποίο η ντόπια βιομηχανία χτιζόταν με κρατικές επενδύσεις και φορολόγηση των εισαγωγών, που για τους ελευθεραγορίτες ειναι ανάθεμα. Σ΄αυτό το Σκοτεινό Μεσαίωνα (1960-1980) του αυξημένου κυβερνητικού ελέγχου και των νέων υποδομών πρόνοιας, το κατά κεφαλήν εισόδημα αυξήθηκε 73 τοις εκατό στη Λατινική Αμερική και 34 τοις εκατό στην Αφρική. Συγκριτικά, από το 1980, το Θατσερορηγκανικό μοντέλο κατάφερε να φρενάρει την ανάπτυξη της Λατινικής Αμερικής στο μηδαμινό νούμερο του 6 τοις εκατό σε βάθος 20 χρόνων – και τη μείωση των εισοδημάτων της Αφρικής κατά 23 τοις εκατό.

Τώρα ας μετρήσουμε τα πτώματα: Από το 1950 έως το 1980, σοσιαλιστικές και προνοιακες πολιτικές αύξησαν  περισσότερο από μια δεκαετία το προσδόκιμο ζωής σε σχεδόν κάθε έθνος στον πλανήτη. Από το 1980 έως σήμερα, η ζωή υπο τα μνημόνια έχει γίνει σκληρότερη και αισθητά μικρότερη.

Από το 1985, σε δεκαπέντε αφρικανικά έθνη, ο συνολικός αριθμός των αναλφάβητων έχει αυξηθεί και το προσδόκιμο ζωής έπεσε –κατι που ο Μπρίταν αποδίδει σε «ατυχία, [οχι στο] διεθνές οικονομικό σύστημα.” Στα πρώην σοβιετικά κράτη, όπου το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα επέβαλαν τις πολιτικές τους, το προσδόκιμο ζωής φουντάρισε στο γκρεμό – προσθέτοντας 1,4 εκατομμύρια το χρόνο στο ποσοστό θνησιμότητας στη Ρωσία μόνο. Ατυχία, Ρωσία!

Βεβαίως, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ έχουν προοδεύσει. Δεν εκδίδουν πλέον «Σχεδια Αναδιάρθρωσης..Τωρα τα βαφτίζουν «Στρατηγικές για τη Μείωση της Φτώχειας». Δεν σας κάνει να αισθάνεστε καλύτερα;

Τον Απρίλιο του 2000, το ΔΝΤ αξιολόγησε τους καρπούς της παγκοσμιοποίησης. Στο πόρισμά του το Ταμείο παραδέχθηκε ότι “κατά τις τελευταίες δεκαετίες, σχεδόν το ένα πέμπτο του παγκόσμιου πληθυσμού έχει οπισθοδρομήσει. Αυτό είναι αναμφισβήτητα μία από τις μεγαλύτερες οικονομικές αποτυχίες του 20ου αιώνα» παραδέχεται το ΔΝΤ. Και αυτό, ο καθηγητα Giddens, είναι γεγονός.

Μέρος 2: Ο Παγκοσμιοποιητής που ήρθε από το κρύο:  Τα Τέσσερα Βήματα του ΔΝΤ προς την Οικονομική Κόλαση

«Έχει καταδικάσει ανθρώπους σε θάνατο,« μου λέει ο πρώην απαράτσικ σε μια σκηνή βγαλμένη από  μυθιστόρημα του John Le Carré. Ο ιδιοφυής παλαίμαχος πράκτορας έρχεται από το κρύο, περνάει στο δικό μας στρατόπεδο και μας εξιστορεί τις εμπειρίες του από φρικαλεότητες που διαπράττονται στο όνομα μιας πολιτικής ιδεολογίας που συνειδητοποίησε οτι έχει σαπίσει. Εδώ μπροστά μου στεκόταν ενα λαβράκι πολύ μεγαλύτερο από κατάσκοπο του Ψυχρού Πολέμου. Ο Τζόζεφ Στίγκλιτς ήταν επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας. Σε μεγάλο βαθμό, η νέα παγκόσμια οικονομική τάξη είναι δικό του γέννημα.

«Ανέκρινα» το Στίγκλιτς σε διάστημα αρκετών ημερών – στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, σε ξενοδοχείο του Λονδίνου και τελικά στην Ουάσιγκτον κατά τη διάρκεια ενος συνεδρίου της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνές Νομισματικού Ταμείου τον Απρίλιο του 2001. Αντί να προεδρεύει των συνεδριάσεων των υπουργών και των κεντρικών τραπεζιτών, όπως συνήθιζε, ο Στίγκλιτς ηταν τώρα εξόριστος σε απόσταση ασφαλείας πίσω από τα μπλόκα της αστυνομίας, μαζί με καλόγριες, συνδικάλιστές της Βολιβίας,  γονείς θυμάτων του AIDS και των υπολοίπων διαδηλωτών κατα της Παγκοσμιοποίησης. Ο απόλυτος «απομέσα» ήταν τώρα «στην απ’όξω».

Το 1999 η Παγκόσμια Τράπεζα απέλυσε το Στίγκλιτς. Δεν του επέτρεψαν καν μια «πρόωρη συνταξιοδότηση». Εμαθα ότι ο Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Λάρι Σάμερς, απαίτησε τη δημόσια αποκήρυξη του Στίγκλιτς για τις μάλλον ήπιες δηλώσης ελαφράς διαφοροποίησης από την α-λα Παγκόσμια Τράπεζα Παγκοσμιοποίηση. Στην Ουάσινγκτον μιλήσαμε για τους πραγματικούς, συχνά κρυμμένους μηχανισμούς του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ιδιοκτήτη του 51 τοις εκατό της τράπεζας  ,το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ.

Απ’ το 2001 είχα γεμίσει ενα τεράστιο φάκελο με έγγραφα από ανώνυμες πηγές, μέσα από τα γραφεία των πρώην εργοδοτών του, με την ένδειξη «εμπιστευτικό», «απόρρητο» και «μην κοινοποιηθεί χωρις άδεια της Παγκόσμιας Τράπεζας” . Ο Στίγκλιτς με βοήθησε να μεταφράσω αυτές τις απόρρητες «στρατηγικές βοήθειας» από τα γραφειοκρατικέζικα.

Συγκροτείται ένα Μνημόνιο Βοηθείας ειδικά σχεδιασμένο στα μέτρα της εκάστοτε χώρας, δηλώνει η Παγκόσμια Τράπεζα, το οποίο συντάσεται κατόπιν ενδελεχούς και βαθιάς επιτόπιας έρευνας. Συμφωνα με τον Στίγκλιτζ όμως, η μόνη έρευνα που κανουν οι απεσταλμένοι, είναι στα πεντάστερα ξενοδοχειά.Ολοκληρώνεται με μια συνάντηση με έναν χρεωκοπημένο ζητιανεύοντα υπουργό οικονομικών, στον οποίο παραδίνεται ενα «σύμφωνο μεταρρυθμίσεων», γραμμένο απο πριν για να βάλει απλώς την υπογραφή του (εχω άφθονα στη συλλογή μου)

Η οικονομία κάθε χώρας αναλύεται λεπτομερώς, λέει ο Στίγκλιτζ. Μετά, η Τράπεζα δίνει στους υπουργούς ακριβώς το ίδιο πανομοιότυπο «πλάνο τεσσάρων σταδίων»

Στάδιο 1-Ιδιωτικοποιήσεις

Ή, όπως τις αποκαλει ο Στίγκλιτζ, «μιζαδορικοποιήσεις». Αντι να αρνηθούν το ξεπούλημα των κρατικών υπηρεσιών, οι πολιτικοί ηγέτες (υπο το κάλυμμα των «απαιτήσεων της Τράπεζας» για να εξουδετερώσουν τις ντόπιες αντιδράσεις) βγάζουν στο σφυρί με ενθουσιασμό τις ΔΕΗ και τις ΕΥΔΑΠ τους. «Πρεπει να δείς πως γουρλώνουν τα μάτια στην προοπτική μεριδίου 10% σε ελβετική τράπεζα για να μειώσουν απλά την αξία κάποιας προς πώλησην περιουσίας.

Και η αμερικανικη κυβέρνηση το γνωρίζει, ισχυρίζεται ο Στίγκλιτζ-τουλάxιστο στην περίπτωση της μεγαλύτερης «μιζαδορικοποίησης» απ’ όλες, το Ρωσσικο Ξεπούλημα του 1995. «Η άποψη του Υπουργείου Οικονομικών ήταν πως αυτό ήταν οκ, γιατι θελαμε να επανεκλεγεί ο Γέλτσιν. Δε μας ενδιέφερε το οτι οι εκλογές ήταν προιόν διαφθοράς, θέλαμε τα λεφτά να πάνε στο Γέλτσιν» μεσω δωρεών για την καμπάνια του.

Να τονίσω εδώ οτι ο Στίγκλιτζ δεν ειναι κανένας «μας ψεκάζουν» συνωμοσιολόγος. Ο τύπος ηταν χωμένος στα κόλπα, μέλος της κυβέρνησης Κλίντον στη θεση του προέδρου των Οικονομικών Συμβούλων του πλανητάρχη.

Το χειρότερο κατα το Στίγκλιτζ ηταν οτι η υποβοηθούμενη απο τις ΗΠΑ διαφθορά των ολιγαρχών εξανέμισε τους βιομηχανικούς πόρους της Ρωσσίας, μειώνοντας στο μισό την παραγωγή και βυθίζωντας τη χώρα στην ύφεσυ και την ανέχεια.

Μετα τη μιζαδορικοποίηση, το Βημα 2 του «για κάθε σωματότυπο» πλάνου είναι η Ελεύθερη Διακίνηση Κεφαλαίων. Αυτό σημαίνει ξήλωμα κάθε νόμου που εμποδίζει ή φορολογεί  τα κεφάλαια  που φεύγουν εκτός συνόρων. Στη θεωρία, η Απελευθέρωση Κεφαλαίων διευκολύνει τα επενδυτικά κεφάλαια τραπεζών και πολυεθνικών να φεύγουν  και να ‘ρχονται. Δυστυχώς, σε χώρες οπως η Ινδονησία κι η Βραζιλία, τα λεφτά απλώς φεύγουν-και φεύγουν. Ο Στίγκλιτζ το αποκαλεί «Κύκλο του Ζεστού Χρήματος». Κεφάλαια εισέρχονται τζογάροντας σε ακίνητα και ισοτιμίες, και την κοπανάνε με το που θα μυριστούν το παραμικρό κίνδυνο. Κρατικά αποθεματικά μπορούν να μηδενιστούν σε μέρες, ώρες. Κι όταν γίνει αυτό, το ΔΝΤ απαιτεί απο τις χώρες αυτές να ανεβάσουν τα επιτόκια στο 30, 50 και 80% μπας και φιλοτιμηθούν να επιστρέψουν κάποια απ’ τα κεφάλαια.

«Το αποτέλεσμα ηταν αναμενόμενο» σύμφωνα και με τα θερμά παλιρροιακά χρηματοκύματα στη Ασία και τη Λατινική Αμερική. Υψηλότερα επιτόκια ισοπέδωσαν τις αξίες ακινήτων, γονάτισαν τη βιομηχανική παραγωγή και στέγνωσαν τα εθνικά αποθεματικά.

Σε αυτό το σημείο, το ΔΝΤ σέρνει το εξουθενωμένο έθνος στο Βήμα 3: τιμολόγηση βάσει της Αγοράς, ένας φανταχτερό όρος για την αύξηση των τιμών σε τρόφιμα, νερό και φυσικό αέριο. Αυτό οδηγεί αναπότρεπτα στο βήμα 31/2:  αυτό που αποκαλεί ο Στίγκλιτς “εξέγερση του ΔΝΤ”  Η εξέγερση του ΔΝΤ είναι οδυνηρά προβλέψιμη. “Όταν ένα έθνος είναι πεσμένο στα τέσσερ», [το ΔΝΤ] το εκμεταλλεύεται και απομυζα την τελευταία ρανίδα του αίματος τους.  Ανεβάζουν τη θερμοκρασία μεχρι τελικά το καζάνι να σκάσει.» – Όπως οταν το ΔΝΤ κατήργησε τις επιδοτήσεις τροφίμων και καυσίμων για τους φτωχούς στην Ινδονησία το 1998 και το έθνος ξέσπασε σε ταραχές. Υπάρχουν και άλλα παραδείγματα – οι ταραχές στη Βολιβία μετα τις διατεταγμένες αυξήσεις των τιμών σ το νερό τον Απρίλιο του 2000 και, στις αρχές του 2001, οι ταραχές στο Εκουαδόρ για την άνοδο στις τιμές του φυσικού αερίου που βρήκαμε στο απόρρητο «πρόγραμμα Βοήθειας του Εκουαδόρ». Θα ορκιζόταν κάποιος ότι οι εξεγέρσεις είναι μέρος του σχεδίου.

Και  είναι. Για παράδειγμα, αρκεί μόνο να δούμε το «Μεσοπρόθεσμο Πλανο Βοήθειας » του Εκουαδόρ. Σ’ αυτό, η Τράπεζα αναφέρει – με ψυχρή ακρίβεια – ότι τα σχέδιά τους αναμένεται να προκαλέσουν «κοινωνική αναταραχή,« γραφειοκρατική διατύπωση για ένα έθνος στις φλόγες.

Με δεδομένη την κατάρρευση της οικονομίας, αυτό δεν είναι έκπληξη. Η απόρρητη έκθεση αναφέρει ότι το σχέδιο για να κάνει επίσημο νόμισμα του Εκουαδόρ το δολάριο έχει ωθήσει το 51 τοις εκατό του πληθυσμού κάτω από το όριο της φτώχειας, αυτό που ο Στίγκλιτς ονομάζει «πολιτική πιέσε τους μεχρι να εκραγούν». Και όταν η χώρα εκρήγνυται, το πλάνο «βοήθειας» της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι έτοιμο, συστήνοντας στις αρχές να προετοιμαστούν για τον εμφύλιο πόλεμο και τις ταραχές που θα ακολουθήσουν, με «αποφασιστικότητα». Σε αυτες τις χρεωκοπημένες χώρες, «αποφασιστικότητα» σημαίνει τανκς στους δρόμους.

Κάθε νέα εξέγερση (οπου «εξέγερση» ισον «ειρηνική διαδήλωση που διαλύεται με σφαίρες και δακρυγόνα») προκαλεί πανικό φυγής κεφαλαίων και κρατικές χρεωκοπείες. Τέτοιου είδους οικονομικός εμπρησμός έχει και τα θετικά του, βέβαια – ξένες εταιρίες μπορούν στη συνέχεια να αρπάξουν τα απομεινάρια κρατικής περιουσίας, κανα λιμάνι, κανα ορυχείο, σε εξευτελιστικές τιμές. Ο Στίγκλιτς σημειώνει ότι το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα δεν είναι άτεγκτοι οπαδοί της οικονομίας της αγοράς. Την ίδια ωρα που το ΔΝΤ εκοβε στην Ινδονησία τις επιδοτήσεις τροφίμωv, “όταν οι τράπεζες χρειάζονται σώσιμο, η κρατική παρέμβαση [στην αγορά] είναι ευπρόσδεκτη.” Το ΔΝΤ έσταξε δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια για να σώσει τους τραπεζίτες της χώρας και, κατ ‘επέκταση, τις τράπεζες των ΗΠΑ και της Ευρωπης από τις οποίες είχαν δανειστεί.

Ένα πρότυπο αναδύεται. Υπάρχουν πολλά χαμένοι σε αυτό το σύστημα, αλλά δύο σαφείς νικητές: οι δυτικές τράπεζες και Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Ειναι οι μόνοι που βγαίνουν κερδισμένοι απ’ αυτο το τρελό πάρτυ κεφαλαίων. Για παράδειγμα, ο Στίγκλιτς μου είπε για μια ατυχη συνάντηση, στις αρχές της θητείας του στην Παγκόσμια Τράπεζα, με τον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο στις πρώτες ελεύθερες εκλογές της Αιθιοπίας. Η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ διέταξε την Αιθιοπία να εκτρέψουν τα χρήματα της Ευρωπαϊκής βοήθειας στο λογαριασμό αποθεματικών τους στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, που πληρώνει ένα μίζερο ποσοστό 4 τοις εκατό, ενώ η χώρα δανείστηκε δολάρια με 12 τοις εκατό για να θρέψει τον πληθυσμό της. Ο νέος πρόεδρος παρακάλεσε τον Στίγκλιτς να τον αφήσει να χρησιμοποιήσει τα χρήματα για την ανοικοδόμηση του έθνους. Αλλά όχι, το πλιάτσικο πήγε αμέσως στο θησαυροφυλάκιο του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον.

Τώρα φτάνουμε στο Βήμα 4 αυτού που το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα αποκαλούν «στρατηγική μείωσης της φτώχειας»: Ανοιχτές Αγορές.. Αυτό είναι το ελεύθερο εμπόριο υπό τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και της Παγκόσμιας Τράπεζας.Ο  Στίγκλιτς το παραλληλίζει με τους Πολέμους του Όπιου. “Κι αυτό ανοιγμα αγορών ήταν», είπε. Όπως και στο δέκατο ένατο αιώνα, οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί σήμερα ξηλώνουν τους περιορισμούς για το εμπόριο στην Ασία, τη Λατινική Αμερική και την Αφρική, ενώ περιφράσσουν τις δικές τους αγορές εναντι των αγροτών του Τρίτου Κόσμου.

Στους πόλεμους του οπίου, η Δύση χρησιμοποιούσε στρατιωτικά εμπάργκο για να αναγκάσει τις αγορές να ανοίξουν δυσανάλογα προς όφελος τους. Σήμερα, η Παγκόσμια Τράπεζα μπορεί να διατάξει ένα οικονομικό εμπάργκο, που είναι εξίσου αποτελεσματικό – και μερικές φορές εξίσου θανατηφόρο.

O Στίγκλιτς φορτίζεται ακόμα περισσότερο συναισθηματικά για τη συνθήκη του Π.Ο.Ε.  για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (TRIPS). Είναι εδώ, λέει ο οικονομολόγος, που η νέα παγκόσμια τάξη έχει «καταδικάσει σε θάνατο ανθρώπους” με την επιβολή δασμών-φωτιά προς τις φαρμακευτικές που κάνουν απλησιαστα επώνυμα φάρμακα. “Δεν τους νοιάζει”, λέει ο καθηγητής των αγορών και των ιδεολόγων του χρήματος, “εάν οι άνθρωποι ζουν ή πεθαίνουν.”

Με την ευκαιρία, μη μπερδεύεστε με την εναλλαγή σε αυτή τη συζήτηση του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΠΟΕ. Είναι διαφορετικά προσωπεία ενός ενιαίου συστήματος διακυβέρνησης. Ειναι δεμένα μεταξύ τους με αυτα που δυσοίωνα αποκαλούν «ασφάλειες».. Λήψη ένος δάνειου απ’ την Παγκόσμια Τράπεζα για π.χ. ενα σχολείο. «πυροδοτεί» την υποχρέωση αποδοχής του συνόλου των κατά μέσο όρο 114 προυποθέσεων ανά έθνος που προβλέπονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και το ΔΝΤ. Στην πραγματικότητα, δήλωσε ο Στίγκλιτς, το ΔΝΤ απαιτεί από τα έθνη να δεχτούν πολιτικές πολύ πιο αυστηρές από τους επίσημους κανόνες του ΠΟΕ.

Η μεγαλύτερη ανησυχία του Στίγκλιτς είναι ότι τα σχέδια της Παγκόσμιας Τράπεζας,σχεδιασμένα εν κρυπτώ και καθοδηγούμενα από μια απολυταρχική ιδεολογία,, ποτέ δεν είναι ανοικτα για συζήτηση ή διαφωνία. Παρά την πίεση της Δύσης για εκλογές σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο, τα λεγόμενα προγράμματα μείωσης της φτώχειας ποτέ δε συντάσσονται δημοκρατικά, και ως εκ τούτου, λέει ο Stiglitz, «υπονομεύουν τη δημοκρατία.” Και δεν λειτουργούν καν. Η παραγωγικότητα της Μαύρης Αφρικής υπο την εποπτεία του ΔΝΤ έχει πάει κατα διαόλου

Υπήρξε χώρα που να γλύτωσε ποτέ; Ναι, λέει ο Στίγκλιτζ, αναφέροντας την Μποτσουάνα. Πως; «είπαν στο ΔΝΤ να τους αδειάσει τη γωνιά».

Ωρα να τον στριμώξω λίγο. Οκ, κύριε Φωστήρα Παντογνώστη, πως θα βοηθούσες εσύ τα ανεπτυσσόμενα έθνη; Ο Στίγκλιτζ πρότεινε μια ριζική αναμόρφωση της κατοχής γής, ένα πλήγμα στην καρδιά της «τσιφλικάδικης» πρακτικής των πανύψηλων ενοικίων που επιβάλουν οι μεγαλογαιοκτήμονες παγκοσμίως, συνήθως 50% της αγροτικής παραγωγής. Η ερώτηση ήταν εύλογη: Αφου ησουν ο τοπ οικονομολόγος στη Παγκόσμια Τράπεζα, γιατι δεν ακολούθησαν τη συμβουλή σου;

«Αν έκανες κατι τετοιο (να χτυπήσεις τους τσιφλικάδες) αυτό θα ήταν αφαίρεση εξουσίας κάποιων ελίτ. Αυτό δεν είναι ψηλά στις προτεραιότητες της Τράπεζας». Προφανώς όχι. Τελικά, αυτό που οδήγησε τον Στίγκλιτς να ρισκάρει τη δουλειά του ήταν η άρνηση της Τράπεζας και Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ να αλλάξουν πορεία, ακόμα κι οταν προσέκρουαν στην αποτυχιά και τη δυστυχία που προκαλούσε η εσφαλμένη στρατηγική τους . Κάθε φορά που οι πολιτικές ελεύθερης αγοράς τους αποτύγχαναν, το ΔΝΤ απαιτούσε ακόμα περισσότερες πολιτικές ελεύθερης αγοράς

«Είναι όπως τον Μεσαίωνα,” λέει. «Όταν ο ασθενής πέθαινε έλεγαν,« Γαμώτο, κι είχε λίγο αίμα ακόμα » Απο τις συνομιλίες μου με τον καθηγητή  μου έμεινε ότι η λύση για την παγκόσμια φτώχεια και την κρίση είναι απλή:

Ξεφορτωθείτε όσους σας ρουφούν το αίμα.

Greg Palast

Όταν φοβάσαι τα παιδιά

Όταν φοβάσαι τα παιδιά

τα δέρνεις

τ’ απειλείς

τ’ απομονώνεις

Όταν φοβάσαι τα παιδιά

τα στέλνεις στο σχολείο

στο στρατό

στο αφεντικό

Όταν φοβάσαι τα παιδιά

τα σπουδάζεις

τα παντρεύεις

τα μαντρώνεις

Όταν φοβάσαι τα παιδιά

δεν τα κοιτάς στα μάτια

δεν τους μιλάς

δεν τ’ ακούς

Όταν φοβάσαι τα παιδιά

τα κάνεις σαν εσένα

Αναδημοσιεύω από τον Methexis Erratum

Η επώαση των αυγών

Αντιγράφω από τον Παραλληλογράφο

Γράφει η Fata Morgana

Ήταν την πρώτη ή τη δεύτερη χρονιά που δούλευα ωρομίσθια σε δημοτικά σχολεία στο Μενίδι. Μία μέρα, ένας μαθητής μου της πέμπτης δημοτικού είπε σε κάποιο συμμαθητή του, με περηφάνια, ότι ο ξάδερφός του είναι στη Χρυσή Αυγή. Τον φώναξα και τον ρώτησα αν ήξερε τι είναι η Χρυσή Αυγή. Αποφάσισα πώς εκείνη την ημέρα, τα γαλλικά και το αναλυτικό πρόγραμμα δεν ήταν άμεση προτεραιότητα και αφιέρωσα την ώρα μου στο να μιλήσω στα παιδιά μου για το ναζισμό. Κάποια, λίγα, κάτι είχαν ακούσει για το Χίτλερ, για τους Εβραίους, για τον πόλεμο, σε γενικές γραμμές τα κεφαλάκια τους ήταν παραδομένα στο χάος και τη σύγχυση. Τα παιδιά διδάσκονται το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην έκτη δημοτικού. Αν προλάβουν. Και όπως. Μέχρι τότε, είναι έρμαια της πλύσης εγκεφάλου από την τηλεόραση, τον ξάδερφο χρυσαυγίτη, τους γείτονες και τους συγγενείς που κλείνουν τα μαγαζιά τους και φταίνε οι μετανάστες, της ανύπαρκτης παρουσίας των γονιών τους.

Την επόμενη χρονιά, μπαίνω στην τάξη για μάθημα και ανακαλύπτω πάνω σε ένα θρανίο ένα αγκυλωτό σταυρό. Ρωτάω ποιος τον έφτιαξε. Δεν είναι εκεί, κάνει γερμανικά, μου λένε τα παιδιά μου. Στο διάλειμμα μου υποδεικνύουν τον «καλλιτέχνη». Τον ρωτάω αν ξέρει τι είναι αυτό που ζωγραφίζει (επαναλαμβάνω ότι πρόκειται για παιδιά 11-12 χρόνων). Δεν θέλει να μου μιλήσει, με βρίζει μέσα από τα δόντια του. Πηγαίνω σοκαρισμένη στο γραφείο των δασκάλων και περιγράφω το περιστατικό. Οι συνάδελφοι με αντιμετωπίζουν κάπως συγκαταβατικά, κάπως σαν συμπαθή γραφική γελοιότητα. Ναι, αυτό το παιδί έχει πρόβλημα γενικά, δεν διαβάζει, τσακώνεται με τους πάντες, είναι χαζό (sic). Ναι, ρε παιδιά, αλλά ζωγραφίζει και σβάστικες! Οι γονείς του είναι ενημερωμένοι; Έχει μιλήσει κανείς στα παιδιά για το ναζισμό; Χτυπήματα στην πλάτη, ναι, μωρέ, έχει προβλήματα λέμε.

Μετρώντας τα χρόνια, εκείνα τα παιδιά φέτος πρέπει να ψήφισαν για πρώτη φορά. Δεν έχω πολλές ελπίδες για το τι ψήφισαν. Δεν έχω πολλές αμφιβολίες για το πώς περνάν τον ελεύθερο χρόνο τους. Έχω όλο και περισσότερες ενοχές και αγωνίες για το τι είδους πλάσματα πέρασαν από τα χέρια μας. Πόσα άραγε από αυτά θα μπορούσαμε να είχαμε σώσει; Πόσες αβλεψίες και παραλείψεις δικές μας έβαλαν το λιθάρι τους στη δημιουργία και γιγάντωση του τέρατος; Πόσο δύσκολο είναι να βάλουμε σε μυαλά και ψυχές παιδιών από την Ελλάδα, την Αλβανία, τη Ρουμανία, τη Ρωσία, παιδιά ρομά, παιδιά από εργατικές οικογένειες ως επί το πλείστον, ότι ο ρατσισμός είναι η ιδεολογία εναντίον των φτωχών;

Ούτε δήμιοι ούτε θύματα, Α. Καμύ

Το μόνο που ρωτάω είναι ότι, εν μέσω ενός δολοφονικού κόσμου, συμφωνούμε να συλλογιστούμε σχετικά με το φονικό και να κάνουμε μια επιλογή.

Ναι, πρέπει να υψώσουμε τις φωνές μας. Μέχρι αυτό το σημείο, έχω αποφύγει μια επίκληση στο συναίσθημα. Είμαστε κομματιασμένοι από μια λογική της ιστορίας που έχουμε επεξεργαστεί με κάθε λεπτομέρεια — ένα δίχτυ που απειλεί να μας πνίξει. Δεν είναι το συναίσθημα που μπορεί να κόψει το δίχτυ μιας λογικής που έχει φτάσει σε παράλογα μήκη, αλλά μονάχα ο λόγος που μπορεί να συναντήσει τη λογική στο έδαφός της. Αλλά δεν θα ήθελα να αφήσω την εντύπωση… ότι κάθε πρόγραμμα για το μέλλον μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς τις δυνάμεις μας της αγάπης και της αγανάκτησης. Γνωρίζω πολύ καλά ότι χρειάζεται μια ισχυρή κινητήρια δύναμη για να βάλει τους ανθρώπους σε κίνηση και ότι είναι δύσκολο να βάλει κανείς τον εαυτό του σε έναν αγώνα του οποίου οι στόχοι είναι τόσο μέτριοι και όπου η ελπίδα έχει μονάχα μια λογική βάση — και ούτε καν μια τέτοια. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι πώς να παρασύρεις τους ανθρώπους· είναι ουσιώδες, αντίθετα, ότι δεν πρέπει να παρασυρθούν, αλλά μάλλον ότι πρέπει να τους κάνεις να καταλάβουν καλά τι κάνουν.

Για να σώσουμε ό,τι μπορεί να σωθεί, έτσι ώστε να ανοίξει κάποιο είδος μέλλοντος — αυτή είναι η πρωταρχική κινητήρια δύναμη, το πάθος και η θυσία που απαιτείται. Απαιτεί μονάχα ότι συλλογιζόμαστε και έπειτα αποφασίζουμε, με σαφήνεια, κατά πόσον η μοίρα της ανθρωπότητας πρέπει να γίνει ακόμη πιο άθλια προκειμένου να επιτευχθούν μακρινοί και θολοί στόχοι, κατά πόσον θα πρέπει να αποδεχθούμε έναν κόσμο γεμάτο με όπλα όπου ο αδελφός σκοτώνει αδελφό· ή αν, αντίθετα, θα πρέπει να αποφύγουμε την αιματοχυσία και τη δυστυχία όσο το δυνατόν περισσότερο έτσι ώστε να δώσουμε μια ευκαιρία για επιβίωση σε επόμενες γενεές καλύτερα εξοπλισμένες από ό,τι είμαστε εμείς.

Από την πλευρά μου, είμαι αρκετά σίγουρος ότι έχω κάνει την επιλογή. Και, έχοντας επιλέξει, νομίζω ότι πρέπει να μιλήσω, ότι πρέπει να δηλώσω ότι ποτέ ξανά δεν θα είμαι ένας από εκείνους, όποιοι κι αν είναι αυτοί, που συμβιβάζονται με το φονικό, και ότι θα πρέπει να υποστώ τις συνέπειες μιας τέτοιας απόφασης. Αυτό. Κι αυτό είναι μέχρι εκεί που μπορώ να πάω προς το παρόν…. Ωστόσο, θέλω να κάνω σαφές το πνεύμα με το οποίο αυτό το άρθρο είναι γραμμένο.

Μας ζητείται να αγαπάμε ή να μισούμε την τάδε ή την δείνα χώρα και τον τάδε ή τον δείνα λαό. Αλλά μερικοί από μας αισθάνονται πάρα πολύ έντονα την κοινή ανθρώπινη φύση μας για να κάνουν μια τέτοια επιλογή. Εκείνοι που αγαπούν πραγματικά το Ρωσικό λαό, σε ευγνωμοσύνη γι’ αυτό που ποτέ δεν έπαψαν να είναι — αυτή την παγκόσμια μαγιά που ο Τολστόι και ο Γκόρκι μίλησαν — δεν τους εύχονται επιτυχία στην πολιτική εξουσία, αλλά μάλλον θέλουν να τους γλυτώσουν, ύστερα από τις δοκιμασίες του παρελθόντος, από μια νέα και ακόμα πιο τρομερή αιματοχυσία. Το ίδιο, επίσης, για τον Αμερικανικό λαό, και τους λαούς της δυστυχισμένης Ευρώπης. Αυτό είναι το είδος των στοιχειωδών αληθειών που είναι πιθανόν να ξεχάσουμε εν μέσω των λυσσασμένων παθών της εποχής μας.

Ναι, είναι ο φόβος και η σιωπή και η πνευματική απομόνωση που προκαλούν ότι πρέπει να καταπολεμηθούν σήμερα. Και είναι η κοινωνικότητα και η παγκόσμια αλληλοεπικοινωνία των ανθρώπων που πρέπει να υποστηριχθεί. Η δουλεία, η αδικία, και τα ψέματα καταστρέφουν αυτήν την επαφή και απαγορεύουν αυτήν την κοινωνικότητα· και γι’ αυτό πρέπει να τα απορρίψουμε. Αλλά αυτά τα κακά είναι σήμερα η ίδια η ουσία της ιστορίας, έτσι ώστε πολλοί τα θεωρούν αναγκαία κακά. Είναι αλήθεια ότι δεν μπορούμε να “δραπετεύσουμε απ’ την ιστορία”, αφού είμαστε χωμένοι μέσα σ’ αυτήν ίσαμε το λαιμό. Αλλά μπορεί κανείς να προτείνει να αγωνιστούμε μέσα στην ιστορία για να διατηρήσουμε από την ιστορία εκείνο το μέρος του ανθρώπου που δεν αποτελεί αρμόζων πεδίο του. Αυτό είναι το μόνο που έχω να πω εδώ. Το “σημείο” του παρόντος άρθρου μπορεί να συνοψιστεί ως εξής:

Τα σύγχρονα έθνη καθοδηγούνται από ισχυρές δυνάμεις κατά μήκος των δρόμων της εξουσίας και της κυριαρχίας. Δεν θα πω ότι οι δυνάμεις αυτές θα πρέπει να συνεχιστούν ή ότι θα πρέπει να παρεμποδιστούν. Χρειάζονται τη βοήθειά μας και, προς το παρόν, γελούν με τις προσπάθειες να τις εμποδίσουν. Έτσι, θα συνεχίζουν. Αλλά θα θέσω μόνο αυτή την απλή ερώτηση: Τί θα συμβεί αν αυτές οι δυνάμεις καταλήξουν σε αδιέξοδο, τί θα γίνει αν αυτή η λογική της ιστορίας στην οποία τόσοι πολλοί βασίζονται αποδεικνύεται τώρα ότι είναι μια χίμαιρα; Τί θα συμβεί αν, παρά τους δύο ή τρεις παγκόσμιους πολέμους, παρά τη θυσία πολλών γενεών και ένα ολόκληρο σύστημα αξιών, τα εγγόνια μας — υποθέτοντας πως θα επιζήσουν — δεν βρεθούν πιο κοντά σε μια παγκόσμια κοινωνία; Είναι πολύ πιθανό ότι οι επιζώντες μιας τέτοιας εμπειρίας θα είναι πολύ αδύναμοι για να κατανοήσουν τα δικά τους βάσανα. Από τη στιγμή που αυτές οι δυνάμεις εξασκούνται και από τη στιγμή που είναι αναπόφευκτο ότι θα συνεχίσουν να το κάνουν, δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο κάποιοι από εμάς δεν θα πρέπει να αναλάβουν να τις διαιωνίσουν, μέσα στην αποκαλυπτική ιστορική θέα που εκτείνεται μπροστά μας, ένα μετριοπαθή σκεπτικισμό που, χωρίς να παριστάνει ότι λύνει τα πάντα, θα είναι έτοιμος συνεχώς να δίνει κάποιο ανθρώπινο νόημα στην καθημερινή ζωή. Το βασικό πράγμα είναι ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να ζυγίσουν προσεκτικά το τίμημα που πρέπει να πληρώσουν….

Το μόνο που ρωτάω είναι ότι, εν μέσω ενός δολοφονικού κόσμου, συμφωνούμε να συλλογιστούμε σχετικά με το φονικό και να κάνουμε μια επιλογή. Μετά από αυτό, μπορούμε να διακρίνουμε εκείνους που δέχονται τις συνέπειες του να είναι δήμιοι ή οι συνεργοί των δήμιων, και εκείνους που αρνούνται να το πράξουν με όλες τους τις δυνάμεις και όλο τους το είναι. Δεδομένου ότι αυτή η τρομερή διαχωριστική γραμμή υπάρχει πράγματι, θα είναι ένα κέρδος αν επισημανθεί καθαρά. Πάνω από την έκταση των πέντε ηπείρων κατά τα προσεχή έτη ένας ατέλειωτος αγώνας πρόκειται να επιδιωχθεί μεταξύ της βίας και της φιλικής πειθούς, ένας αγώνας στον οποίο, εγγυημένα, η πρώτη έχει χίλιες φορές πιθανότητες επιτυχίας από ότι η τελευταία. Αλλά έχω πάντα υποστηρίξει ότι, αν αυτός ο οποίος βασίζει τις ελπίδες του στην ανθρώπινη φύση είναι ανόητος, αυτός που παραδίνεται ενώπιον των περιστάσεων είναι δειλός. Και πλέον, η μόνη έντιμη πορεία θα είναι να διακυβεύσουμε τα πάντα σε ένα τρομερό ρίσκο: ότι οι λέξεις είναι πιο ισχυρές από τα πυρομαχικά.

Αναδημοσίευση από eagainst.com

Μονοπώλια και Φασισμός: δεσμοί αίματος που δεν παραγράφονται

«Μην τολμήσετε να απεργήσετε. Κάντε ό,τι σας ζητάει ο εργοδότης. Αλλιώς θα χάσετε τη δουλειά σας. Η πρόταση της Ελληνικής Χαλυβουργίας προς τους εργαζόμενους (σ.σ. για απολύσεις και περικοπές των μισθών) ήταν λογική υπό τις δύσκολες συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί στην αγορά».

Χρυσή Αυγή – Πυρήνας Μαγνησίας -Γενάρης  του 2012

Παραθέτουμε το παρακάτω  κείμενο, παρά τις όποιες επιμέρους διαφωνίες, επιδιώκοντας να τονίσουμε και μια άλλη όψη της ανόδου της ναζιστικής συμμορίας. Αυτή που λέει ότι ο ναζισμός  εκτός από μαντρόσκυλο των αφεντικών αποτελεί και λύση που προκρίνει ένα κομμάτι της αστικής τάξης για την διαχείριση της εξουσίας. Ο φασισμός και ο ναζισμός αποτελούν  συστήματα κοινωνικής οργάνωσης όπου κυριαρχή η απόλυτη Τάξη, η στρατιωτική οργάνωση της παραγωγής  και η απεριόριστη κερδοφορία των αφεντικών. Αυτό που εμποδίζει τα σημερινά αφεντικά από την εφαρμογή μιας τέτοιου τύπου λύσης δεν είναι όυτε προφανώς οι ανύπαρκτες κοινωνικές τους ευαισθησίες, ούτε προφανώς η πίστη τους  στην χρεωκοπημένη αστική δημοκρατία  αλλά οι μέχρι στιγμής δυσχερείς κοινωνικές συνθήκες. Το γεγονός, ότι για να επιβάλλουν μια τέτοια κατάσταση θα πρέπει να αντιμετωπίσουν ένα αρκετά σημαντικό εχθρικό κομμάτι του πληθυσμού.   Όταν και εάν ο συσχετισμός δυνάμεων αλλάξει προς το μέρος τους και αποκτήσουν την απαραίτητη κοινωνική βάση που θα αποδεχτεί κάτι τέτοιο,  ο δρόμος είναι ανοιχτός.  Με την ίδια ευκολία που οι μεγαλοβιομήχανοι της Γερμανίας το 1940, έγιναν από ‘‘δημοκράτες’’,  ναζιστές και μετά πάλι αμνηστευμένοι δημοκράτες,   με την ίδια ευκολία  η αστική τάξη της Ελλάδας θα επιδιώξει να επιλύσει το κοινωνικό πρόβλημα με τον ολοκληρωτισμό, την φυλή και τον πόλεμο.

Μονοπώλια και Φασισμός: Δεσμοί αίματος που δεν παραγράφονται

Του Αναστάση Γκίκα,  δρ. Πολιτικών Επιστημών

Εισαγωγή

Στις εκλογές του Μάη 1928 το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα της Γερμανίας άγγιξε το ναδίρ της εκλογικής του επιρροής, συγκεντρώνοντας μόλις το 2,6% των ψήφων και έχοντας χάσει πάνω από το μισό της δύναμής του από το 1924. Δύο χρόνια αργότερα και μεσούσης της διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης οι Ναζί είδαν τα ποσοστά τους να εκτοξεύονται στο 18,3%. Το 1930 όμως δεν ήταν απλά η χρονιά της εκλογικής ανάκαμψης του φασισμού στη Γερμανία. Ηταν επίσης η χρονιά όπου το γερμανικό βιομηχανικό και τραπεζικό κεφάλαιο, «γοητευμένο» από τις «λύσεις» που προσέφερε ο φασισμός στα αδιέξοδά του, άρχισε πλέον να στηρίζει ανοιχτά και αποφασιστικά το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα του Α. Χίτλερ.

Βεβαίως, ο φασισμός δεν υπήρξε αποκλειστικά «γερμανικό» ή «ιταλικό» φαινόμενο. Πολλά από τα κατασταλτικά μέτρα που εφαρμόστηκαν ενάντια στο εργατικό κίνημα (και την πρωτοπορία του, τους κομμουνιστές) στη Γερμανία και την Ιταλία εφαρμόστηκαν και σε μια σειρά άλλες χώρες υπό καθεστώς αστικής δημοκρατίας. Είναι άλλωστε γνωστές οι απόψεις πολλών αστών πολιτικών της εποχής, όπως π.χ. ο Τσόρτσιλ, για τον Μουσολίνι. Οι αστικές δημοκρατίες της Ευρώπης και της Αμερικής στήριξαν τότε ενεργά (και δεν «ανέχθηκαν» απλώς, όπως συχνά αναφέρεται στην αστική και οπορτουνιστική ιστοριογραφία) την άνοδο του φασισμού. Συνέδραμαν καταλυτικά στην υλικοστρατιωτική ανάκαμψη και θωράκιση της ναζιστικής Γερμανίας, είτε με πιστώσεις, είτε με επενδύσεις, είτε κάνοντας τα «στραβά μάτια» στην κατάφωρη παραβίαση της Συνθήκης των Βερσαλλιών περί εξοπλισμών κ.α.

Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν έργο μιας πλευράς αλλά προϊόν των καπιταλιστικών αντιθέσεων, δηλαδή και των δυο πλευρών. Απλώς, το «ριγμένο» από την έκβαση του Α΄ ιμπεριαλιστικού Παγκοσμίου Πολέμου γερμανικό κεφάλαιο, άρχισε να αποζητούσε εκ νέου διανομή των διεθνών αγορών, γεγονός που οδήγησε σε μεγαλύτερη όξυνση των ενδοϊμπεριστικών αντιθέσεων, άρα σε έναν νέο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η αλληλεξάρτηση και αλληλοϋποστήριξη, οι στενότατοι δεσμοί που ανέπτυξαν μεταξύ τους κεφάλαιο και φασισμός, καταγράφηκαν και στοιχειοθετήθηκαν λεπτομερώς στις Δίκες της Νυρεμβέργης. Η διαβόητη «δίκη των βιομηχάνων» -άγνωστη σήμερα- θεωρήθηκε τότε ίσης σημασίας με τις δίκες των στελεχών των Ναζί, των SS, της Βέρμαχτ, κλπ. Εκτοτε καταδικάστηκε στη λήθη: οι εγκληματικές ευθύνες των μονοπωλίων για την άνοδο του ναζισμού παραγράφηκαν, τα αίτια του φασισμού και του πολέμου «επαναπροσδιορίστηκαν», τα βιβλία ιστορίας ξαναγράφτηκαν και σύντομα οι κατηγορούμενοι έγιναν κατήγοροι…

Χορηγοί του φασισμού

«Μετά από πρόσκληση του Γκέρινγκ, περίπου 25 από τους μεγαλύτερους βιομηχάνους της Γερμανίας, μαζί με τον Σαχτ (σ.σ. Προέδρου της Τράπεζας Διεθνών Διευθετήσεων από το 1930, Διευθυντή της Τράπεζας του Ράιχ και από το 1934 Υπουργού Οικονομικών των Ναζί), συναντήθηκαν στο Βερολίνο στις 20 Φεβρουαρίου 1933», δηλαδή, «λίγο πριν τις γερμανικές εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933. Στη συνάντηση αυτή ο Χίτλερ ανακοίνωσε την πρόθεση των συνωμοτών (σ.σ. των Ναζί) να αποκτήσουν τον ολοκληρωτικό έλεγχο της Γερμανίας, να διαλύσουν το κοινοβουλευτικό σύστημα, να κτυπήσουν κάθε αντιπολίτευση με βία και να αποκαταστήσουν τη δύναμη της Βέρμαχτ. Μεταξύ των παρευρισκομένων ήταν ο Γουστάβος Κρουπ, επικεφαλής της πολεμικής βιομηχανίας Alfried Krupp A.G., τέσσερα ηγετικά στελέχη της I. G. Farben, ενός εκ των μεγαλυτέρων κονσέρν (σ.σ. μονοπωλίων) χημικών στο κόσμο, ο Αλβέρτος Βόγκλερ, επικεφαλής της United Steel Works της Γερμανίας και άλλοι επιφανείς βιομήχανοι».1

Ενας εξ αυτών, ο George von Schnitzler, διευθυντικό στέλεχος της I. G. Farben, κατέθεσε στις Δίκες της Νυρεμβέργης: «Ενώ περίμενα τον Γκέρινγκ να εμφανιστεί, μπήκε στο δωμάτιο ο Χίτλερ, ο οποίος έσφιξε το χέρι όλων και κάθισε στη κεφαλή του τραπεζιού. Σε ένα μακρύ λόγο μίλησε κυρίως για τον κίνδυνο του κομμουνισμού, επί του οποίου έκανε σα να είχε μόλις κερδίσει μια αποφασιστική μάχη». Τα επιχειρήματα του Χίτλερ έπιασαν τόπο. Η συνάντηση έληξε με τη σύσταση ειδικού ταμείου υποστήριξης των Ναζί στις επερχόμενες εκλογές ύψους 3.000.000 μάρκων (Ντοκουμέντο EC-439, ΠΔΝ). Στις εκλογές αυτές το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα έλαβε το 43,9% των ψήφων.

Τον Απρίλη του 1933 και αφού οι Ναζί βρίσκονταν πλέον στην εξουσία, ο Γ. Κρουπ με την ιδιότητά του ως Πρόεδρος του Συνδέσμου της Γερμανικής Βιομηχανίας του Ράιχ (της μεγαλύτερης ένωσης βιομηχάνων στη Γερμανία) κατέθεσε στον Χίτλερ τα σχέδια του Συνδέσμου για την αναδιοργάνωση της γερμανικής βιομηχανίας. Από τη μεριά του, ο Κρουπ ανέλαβε να ευθυγραμμίσει το Σύνδεσμο με τους σκοπούς των Ναζί, μετατρέποντάς τον σε αποτελεσματικό όργανο για την υλοποίηση της πολιτικής τους. Σε επιστολή του στον Χίτλερ (25 Απριλίου 1933) ο Κρουπ έγραψε πως το σχέδιο αναδιοργάνωσης που κατέθεσε εκ μέρους του Συνδέσμου Βιομηχάνων χαρακτηρίζονταν από την επιθυμία «να συνδυαστούν τα οικονομικά μέτρα με την πολιτική αναγκαιότητα, υιοθετώντας την έννοια του Φίρερ για το νέο Γερμανικό Κράτος». Στο ίδιο το σχέδιο τόνιζε: «Η τροπή των πολιτικών γεγονότων [είναι] στη γραμμή των όσων εγώ ο ίδιος και το Διοικητικό Συμβούλιο ευχόμασταν για πολύ καιρό» (Ντοκουμέντο D-157, ΠΔΝ).

Ο βιομηχανικός κολοσσός της Κρουπ, όπως και η συντριπτική πλειοψηφία του γερμανικού κεφαλαίου, υπήρξαν βασικοί οικονομικοί αρωγοί – χορηγοί, όχι μόνο της πολεμικής μηχανής της φασιστικής Γερμανίας, αλλά και των διαφόρων πολιτικών (κόμμα, οργανώσεις νεολαίας) ή παραστρατιωτικών οργανώσεων των Ναζί (όπως τα Τάγματα Εφόδου SA, τα SS, κλπ.). Ετσι ξεκίνησε το «Ταμείο του Χίτλερ», με κεφάλαια που προέρχονταν «ακόμα και από τους πιο απομακρυσμένους κύκλους της γερμανικής βιομηχανίας, συμπεριλαμβανομένου του κόσμου της αγροτικής οικονομίας και των τραπεζών» (Ντοκουμέντο D-151, ΠΔΝ). Με το άνοιγμα των αρχείων της Κρουπ, προέκυψε ότι μόνο π.χ. το εργοστάσιο της εταιρείας στο Essen είχε «προσφέρει» ως το 1945 το ιλιγγιώδες ποσό των 4.738.446 μάρκων στο εν λόγω Ταμείο (Ντοκουμέντο D-325, ΠΔΝ).

Τα οφέλη όμως ήταν αμοιβαία: «Ο Εθνικοσοσιαλισμός απελευθέρωσε τον Γερμανό εργάτη από τη μέγγενη ενός δόγματος (σ.σ. του κομμουνισμού) που ήταν βασικά εχθρικό τόσο για τον εργοδότη όσο και για τον εργαζόμενο. Ο Αδόλφος Χίτλερ επέστρεψε τον εργάτη στο έθνος του. Τον μετέτρεψε σε πειθαρχημένο στρατιώτη της εργασίας και συνεπώς σύντροφό μας (σ.σ. των βιομηχάνων!)».2 Με άλλα λόγια, ο φασισμός εξασφάλισε την πολυπόθητη για το κεφάλαιο «εργασιακή ειρήνη», διαλύοντας τις συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργατών και συλλαμβάνοντας, εκτοπίζοντας ή εξοντώνοντας τους κομμουνιστές.

Τα συμφέροντα των γερμανικών μονοπωλίων ταυτίζονταν επίσης με δύο άλλες κύριες επιδιώξεις των Ναζί: την ιμπεριαλιστική αναδιανομή του κόσμου και τη συντριβή της ΕΣΣΔ. Αλλωστε από το 1936 κιόλας ο Χίτλερ είχε δώσει οδηγίες στο υπουργείο Πολέμου του Ράιχ να ετοιμάζεται για την «αναμέτρηση με τη Ρωσία», την οποία θεωρούσε «αναπόφευκτη» (Ντοκουμέντο EC-416, ΠΔΝ). Οσον αφορά το πρώτο, όπως υπογράμμισε ο υπουργός Οικονομίας των Ναζί Σαχτ στον Αμερικανό Πρόξενο Fuller το 1935: «Οι αποικίες είναι απαραίτητες στη Γερμανία. Αν καταστεί δυνατό θα τις αποκτήσουμε μέσα από διαπραγματεύσεις. Αν όχι, θα τις αρπάξουμε (σ.σ. με τη βία)» (Ντοκουμέντα EC-450 και US-629, ΠΔΝ).

Καταλυτικό ρόλο ωστόσο στην οικονομική και στρατιωτική ισχυροποίηση της Γερμανίας έπαιξαν και τα αμερικανικά μονοπώλια: η Ford, η General Motors (μέσω της θυγατρικής της Opel και όχι μόνο), η General Electric, η Standard Oil (η σημερινή Exxon-Mobil), η IBM, η ΙΤΤ (η σημερινή ΑΤ&Τ), η Τράπεζα Chase Manhattan και πολλοί άλλοι, έκαναν τεράστιες επενδύσεις, επωφελούμενοι του «εξαιρετικού» επιχειρηματικού κλίματος που προσέφερε η ναζιστική Γερμανία, αποκομίζοντας ακόμα μεγαλύτερα κέρδη. Τόσο ο Πρόεδρος της IBM T. Watson όσο και ο Πρόεδρος της Ford H. Ford τιμήθηκαν για τις «υπηρεσίες» τους στο Γ’ Ράιχ με το μετάλλιο του Μεγάλου Σταυρού της Γερμανικής Τάξης του Αετού το 1937 και 1938 αντίστοιχα.

Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας

Από το 1940 κιόλας οι βιομηχανίες της Κρουπ άρχισαν να προμηθεύονται με «φτηνό» εργατικό δυναμικό από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης (πολλών εκ των οποίων την εποπτεία και διαχείριση είχαν οι ίδιες οι εταιρείες) ή τις κατεχόμενες περιοχές: «Εργάτες μεταφέρονταν στο Essen από την Πολωνία και τη Ρωσία σε υπερβολικά συνωστισμένα, παγωμένα και ανθυγιεινά βαγόνια για ζώα και αφού αποβιβάζονταν, τους κτυπούσαν, τους κλωτσούσαν και τους φέρονταν απάνθρωπα». Ο «χρόνος ήταν χρήμα» για την επιχείρηση: «Οι επιστάτες της Κρουπ έδιναν ιδιαίτερη αξία στην ταχύτητα με την οποία οι σκλάβοι εργάτες μεταφέρονταν προς και από τα τρένα…τους κτυπούσαν και τους κλωτσούσαν και γενικά τους κακομεταχειρίζονταν με βάναυσο τρόπο…Εβλεπα με τα μάτια μου ανθρώπους άρρωστους που μετά βίας μπορούσαν να περπατήσουν να τους παίρνουν για δουλειά» (Ντοκουμέντα D-321 και D-367, ΠΔΝ).

Η I. G. Farben υπήρξε τόσο αποτελεσματική στην «αξιοποίηση» εργατών από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ώστε αποτέλεσε πρότυπο για πολλές άλλες εταιρείες. Στελέχη της παρείχαν συμβουλευτική υποστήριξη ή μεγάλης κλίμακας εκπαίδευση στη χρήση καταναγκαστικής εργασίας σε γνωστές βιομηχανίες όπως η Volkswagen, η Messerschmitt, η Heinkel, κ.ά. Το τεραστίων διαστάσεων βιομηχανικό συγκρότημα «Buna» της I. G. Farben κατασκευάστηκε από κρατούμενους του Αουσβιτς (γύρω από το οποίο «ξεφύτρωσαν» δεκάδες επιχειρήσεις). Περισσότεροι από 25.000 άνθρωποι εκτιμάται ότι πέθαναν στη διάρκεια της κατασκευής του, ενώ την περίοδο της λειτουργίας του απασχολούσε σχεδόν 85.000 κρατουμένους.3 Μόνο από το Μαουτχάουζεν άντλησαν εργάτες 45 ιδιωτικές εταιρείες.

Εργαζόμενοι 12 ή και παραπάνω ώρες, υπό άθλιες συνθήκες, με ελάχιστο φαγητό και τα βασανιστήρια σε ημερήσια διάταξη δεν προκαλεί ίσως έκπληξη ο μεγάλος αριθμός των νεκρών που καταγράφονταν καθημερινά. Ενας επιστάτης της Κρουπ κατέθεσε κυνικά στη Δίκη: «Παραδέχομαι ότι χτυπούσα τους Ρώσους…Τους γρονθοκοπούσα στα αυτιά και τους χτυπούσα με ένα λαστιχένιο σωλήνα … ή με ένα ξύλινο ραβδί…Οσο πιο ενεργητικός ήμουν εναντίον αυτών των ανθρώπων, τόσο περισσότερο άρεσε στον Διευθυντή Εργου…Επρεπε να χτυπώ τους Ρώσους για να αυξήσω την παραγωγή τους. Ανά καιρούς είχα μέχρι και 2.000 ξένους στην επίβλεψή μου. Οι Ρώσοι δεν ήταν δυνατό να δουλέψουν παραπάνω απ’ ό,τι δούλευαν, γιατί το φαγητό ήταν κακής ποιότητας και πολύ λίγο. Η Διεύθυνση των Εργων όμως απαιτούσε ακόμα μεγαλύτερη απόδοση από αυτούς». (Ντοκουμέντο D-305, ΠΔΝ). Σε υπόμνημά του με ημερομηνία 20 Μαρτίου 1942, ένας από τους Διευθυντές της επιχείρησης είχε γράψει σχετικά με την κακομεταχείριση των Σοβιετικών αιχμαλώτων: Οταν «κάποιος έχει να κάνει με Μπολσεβίκους» πρέπει «να τους ταΐζει με ξύλο αντί για φαγητό» (Ντοκουμέντο D-318, ΠΔΝ).

Η εξοντωτική εκμετάλλευση των εργατών είχε τα επιθυμητά για το κεφάλαιο αποτελέσματα. Τα καθαρά κέρδη του ομίλου εκτοξεύτηκαν από ένα παθητικό την ίδια χρονιά που ο Χίτλερ ανέβηκε στην εξουσία, σε 57.216.392 μάρκα μόλις δύο χρόνια μετά και 111.555.216 μάρκα το 1941. Η αξία του διπλασιάστηκε την περίοδο 1933 – 1942, ενώ μόνο το 1942 – 1943 αυξήθηκε κατά 80%!

Η επόμενη μέρα: Από κατηγορούμενοι κατήγοροι

Το 1943 υπήρξε χρονιά – σταθμός στη ροή του πολέμου. Η νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ σήμανε την αρχή του τέλους για τους Ναζί. Ο ιμπεριαλισμός, ωστόσο, προετοιμάζονταν ήδη για την επόμενη μέρα. Στα αρχεία του ελληνικού υπουργείου των Εξωτερικών βρίσκουμε μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση της Πρεσβείας της χώρας μας στην Ελβετία (Βέρνη, 4/12/1943), όπου περιγράφεται η συνάντηση του Σαχτ με τους Βρετανούς και Αμερικανούς ομολόγους του στο ΔΣ της Τράπεζας Διεθνών Διευθετήσεων (η οποία φαίνεται πως συνέρχονταν κανονικά, παρά το γεγονός ότι οι χώρες που μετείχαν σε αυτή βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση):

«α) Ο Δρ. Σαχτ επέμεινεν επί της σοβαρότητος του κινδύνου ον θα διέτρεχεν ολόκληρος η Ευρώπη εις περίπτωσιν άνευ όρων υποταγής της Γερμανίας εις την Σοβιετικήν Ρωσίαν.

β) Εις σχετικήν ερώτησιν των Αγγλοσαξώνων συναδέλφων του, ο Δρ. Σαχτ απήντησεν ότι ωμιλεί εξ ονόματος των μεγαλοβιομηχάνων και ανώτερων στρατιωτικών κύκλων της Γερμανίας.

γ) Οι Σύμμαχοι, κατά τον Δρ. Σαχτ, έχουν συμφέρον να δεχθούν συζήτησιν περί ανακωχής μετά των εκπροσώπων του σημερινού γερμανικού πολιτικού καθεστώτος, διότι μεταπολίτευσις επερχόμενη προ της ανακωχής θα συνεκλόνιζεν εις επικίνδυνον βαθμόν την εσωτερικήν τάξιν της Γερμανίας.

Η παραίτησις ή απομάκρυνσις του χιτλερικού συγκροτήματος θα ελάμβανε χώραν, κατά την πρότασιν ταύτην του Δρ. Σαχτ, αμέσως μετά τη συνομολόγησιν της ανακωχής».4

Δε γνωρίζουμε ποια τύχη είχαν οι προτάσεις του Σαχτ, αν, σε ποιο βαθμό, ή με ποιο τρόπο τελικά υλοποιήθηκαν. Αυτό που είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε είναι ότι όταν ήρθε η ώρα να αποδοθούν ευθύνες στο κεφάλαιο για την αποφασιστική συνδρομή του στην άνοδο του φασισμού στην εξουσία, για την καταλυτική υλική – οικονομική υποστήριξή του στον πόλεμο και για τα εγκλήματα που διέπραξε κατά της ανθρωπότητας (χρήση αιχμαλώτων πολέμου, εξοντωτικές συνθήκες εργασίας, κλπ.) ο πέλεκυς έπεσε πολύ ελαφρά.

Από τα 24 διευθυντικά στελέχη της I. G. Farben στους οποίους απαγγέλθηκαν κατηγορίες (για εγκλήματα πολέμου, κατά της ανθρωπότητας και κατά της ειρήνης, για λεηλασία, συμμετοχή στα SS, κλπ.) οι 11 αθωώθηκαν. Στους υπόλοιπους αποδόθηκαν ποινές κάθειρξης 1-7 χρόνια. Να σημειώσουμε ότι, μεταξύ άλλων, η I. G. Farben υπήρξε η κατασκευάστρια εταιρεία του Zyklon B, του αερίου δηλαδή που χρησιμοποιήθηκε για την εξόντωση χιλιάδων ανθρώπων. Ο Κρουπ και εννέα άλλα μέλη του ΔΣ του ομίλου του επίσης καταδικάστηκαν ως εγκληματίες πολέμου σε φυλάκιση μέχρι και 12 χρόνια. Ο Σαχτ αθωώθηκε παρά τις ενστάσεις της σοβιετικής πλευράς. Κανένα από τα στελέχη των εταιρειών δυτικών συμφερόντων δεν αντιμετώπισε κατηγορίες και δεν τιμωρήθηκε.

Πόσοι γνωρίζουν σήμερα πως η μηχανογραφική οργάνωση των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης – εξόντωσης (78 στο σύνολο), που υπήρξε καταλυτική στην «αποτελεσματική» λειτουργία τους, έγινε με τεχνολογία της IBM; Πως η Standard Oil προμήθευε με καύσιμα τόσο τους Συμμάχους όσο και τον Αξονα στη διάρκεια του πολέμου; Πως η ITT συνέδραμε σημαντικά στη βελτίωση του γερμανικού συστήματος πληροφοριών ή πως σχεδίασε τις βόμβες Focke – Wulfs που χρησιμοποιήθηκαν ενάντια στα συμμαχικά στρατεύματα; Πως η General Motors κατασκεύασε χιλιάδες θωρακισμένα αυτοκίνητα, φορτηγά και τανκς για τον γερμανικό στρατό; Πως το 1941 η Fordwerke (εργοστάσιο της Ford στο Βερολίνο) υπήρξε υπεύθυνη για την προμήθεια του 1/3 σχεδόν του συνόλου των φορτηγών της Βέρμαχτ; Οι μισοί «εργαζόμενοι» της εταιρείας ήταν «σκλάβοι εργασίας», προερχόμενοι από στρατόπεδα συγκέντρωσης και τις κατεχόμενες περιοχές. Το ίδιο και στη μονάδα της Ford στην Κολωνία, όπου τουλάχιστον 1.200 εργάτες ήταν Ρώσοι, πολλές φορές ανήλικοι, οι οποίοι πάρθηκαν από τα σπίτια τους με τη βία, για να δουλέψουν ως φτηνό και αναλώσιμο εργατικό δυναμικό στα εργοστάσια γερμανικών ή αμερικανικών μονοπωλιακών συμφερόντων.5

Και όμως, η μονάδα της Ford στη Κολωνία, όχι μόνο συνέχισε να λειτουργεί μετά τον πόλεμο, αλλά έλαβε και 1 εκ. δολ. σε αποζημιώσεις για τις ζημιές που υπέστη στη διάρκεια του βομβαρδισμού της πόλης από τους Συμμάχους! Η General Motors έλαβε επίσης 33 εκ. δολ. σε φοροαπαλλαγές από την κυβέρνηση των ΗΠΑ για τις ζημιές που υπέστησαν τα εργοστάσιά της σε Γερμανία και Αυστρία στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο!6

Οι προανακριτικές έρευνες και οι εργασίες του δικαστηρίου της Νυρεμβέργης σταμάτησαν απότομα στα μέσα του 1948, όταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ αποφάσισε να διακόψει τη χρηματοδότηση του προσωπικού του. Ολες οι εκκρεμείς υποθέσεις εγκαταλείφθηκαν και οι φάκελοι έκλεισαν.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1950 – 1951 ο John McCloy, Υπατος Αρμοστής των ΗΠΑ στην Αμερικανική Ζώνη κατοχής της Γερμανίας, άρχισε να αμνηστεύει έναν – έναν όλους τους βιομηχάνους – τραπεζίτες που είχαν καταδικαστεί ως εγκληματίες πολέμου, όπως ο Κρουπ, τα στελέχη της I. G. Farben ή ο Φρίντριχ Φλικ (ένας από τους βασικότερους οικονομικούς υποστηρικτές του Χίτλερ και του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, που επίσης αποκόμισε τεράστια κέρδη, χρησιμοποιώντας σκλάβους εργάτες που μίσθωνε από τα SS – υπολογίζεται ότι από τους 48.000 εργάτες που εργάστηκαν στις επιχειρήσεις του Φλικ, σχεδόν το 80% δεν επιβίωσε). Οι περιουσίες που είχαν κατασχεθεί επεστράφησαν, ενώ πολλοί αποκαταστάθηκαν στα διευθυντικά πόστα που είχαν και πριν.

Ο John McCloy δεν ήταν τυχαίο πρόσωπο. Ως νομικός είχε στο παρελθόν εργαστεί εκπροσωπώντας τα συμφέροντα των Ροκφέλερ και της Τράπεζας Chase Manhattan (εκ των πλέον ένθερμων υποστηρικτών των Ναζί). Διετέλεσε υφυπουργός πολέμου (1941 – 1945), ενώ το 1947 διορίστηκε Πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ως Υπατος Αρμοστής των ΗΠΑ στη Γερμανία ανέλαβε την αναδιοργάνωση των μυστικών υπηρεσιών του Δυτικού τμήματος της χώρας, θέτοντας επικεφαλής της τον Ρέινχαρντ Γκέλεν, τον Ναζί εγκληματία πολέμου, που ήταν υπεύθυνος της αντισοβιετικής κατασκοπίας και καταζητούνταν από την ΕΣΣΔ για τα τερατώδη εγκλήματα που διαπράχθηκαν υπό την ηγεσία του στο Ανατολικό Μέτωπο. Την ίδια περίοδο, ο Αδόλφος Χοΐσινγκερ, πρώην Αρχηγός του Επιτελείου Στρατού της Βέρμαχτ, διορίστηκε Αρχηγός του Επιτελείου Στρατού της ΟΔ της Γερμανίας, ενώ στη συνέχεια τοποθετήθηκε Πρόεδρος της Μόνιμης Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ! Μετά τη Γερμανία ο John McCloy διετέλεσε Πρόεδρος της Τράπεζας Chase Manhattan (1953 – 1960), καθώς και του Ιδρύματος Φορντ (1958 – 1965).

Η μεταπολεμική ανάκαμψη των γερμανικών μονοπωλίων υπήρξε εντυπωσιακή. Λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση του Κρουπ, η εταιρεία του φιγουράριζε στη 12η θέση διεθνώς (σήμερα η Thyssen Krupp είναι μια πολυεθνική με πάνω από 670 θυγατρικές παγκοσμίως). Ο Φλικ έγινε επίσης ξανά ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη Γερμανία. Η I. G. Farben, αν και χωρίστηκε σε 12 διαφορετικές εταιρείες μετά τον πόλεμο, σύντομα άγγιξε την κερδοφορία που είχε προπολεμικά. Ορισμένες εξ αυτών, όπως η Bayer (η γνωστή φαρμακοβιομηχανία), η Basf, η Agfa ή η Hoerst (η σημερινή Aventis) παραμένουν μέχρι τις μέρες μας σημαντικοί μονοπωλιακοί κολοσσοί της ΕΕ. Οπως έγραψε το περιοδικό TIME στις 7 Ιουλίου 1952 «η συμμαχική απόφαση να δοθεί η Farben πίσω στους αρχικούς της ιδιοκτήτες αποτελεί σταθμό στο δρόμο της γερμανικής ανάκαμψης». Να λοιπόν πώς οικοδομήθηκε το «δυτικογερμανικό θαύμα», που αξιοποιήθηκε ως αιχμή του δόρατος ενάντια στις χώρες της σοσιαλιστικής Ευρώπης.

Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, τα μονοπώλια βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή του αγώνα κατά του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος και της ΕΣΣΔ. Παράλληλα, επένδυσαν μεγάλα ποσά ώστε να καλύψουν το παρελθόν τους, επιχειρώντας να ξαναγράψουν την Ιστορία και επαναπροσδιορίσουν τη λαϊκή μνήμη. Είναι όμως μια ιστορία που έχει γραφτεί με αίμα. Και όπως είναι γνωστό το αίμα δε ξεπλένεται εύκολα…

Σημειώσεις:

1. Πρακτικά Δικών της Νυρεμβέργης (από δω και πέρα ΠΔΝ), Τόμος 1, Κεφάλαιο VIII

2. Από ομιλία του Γ. Κρουπ, 26 Ιανουαρίου 1934, Ντοκουμέντο D-392, ΠΔΝ

3. Simpson S (1995) «The splendid blond beast» (Common Courage Press) σελ.84

4. Φάκελος 36.2 του 1944, Κυβέρνηση του Καΐρου (Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του ΥΠΕΞ)

5. Βλέπε ενδεικτικά BBC News, 23/2/1998, Silverstein K (2000) «Ford and the Fuhrer», στο «The Nation», τεύχος 3, σελ.14, Higham Ch (1983) «Trading with the Enemy» (Delacorte Press) σελ.1-33, ACSA Press Release, 13/7/2003, κ.α.

6. Βλέπε Logsdon J R (1999) «Power, ignorance and anti-Semitism», στο «Hanover Historical Review» και Higham Ch (1983), όπως πριν.

Αναδημοσίευση από τη Σκυλίσια Μέρα