ΜΙΣΕΛ ΦΟΥΚΩ: ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ ΚΑΙ ΣΧΟΛΕΙΟ

Δίκτυο κριτικής στην εκπαίδευση

 του Γ. Καλημερίδη

Στη μικρή αυτή μελέτη, γίνεται μια προσπάθεια να αναπτυχθεί μια προβληματική πάνω στην κοινωνιολογία της σχολικής πράξης, μέσα από τη διερεύνηση των απόψεων του Μισέλ Φουκώ και την αναζήτηση εννοιών και τρόπων ανάλυσης που ενυπάρχουν στο φουκωϊκό έργο και μας παρέχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε με κριτικό τρόπο τα διάφορα θεωρητικά προβλήματα που ενυπάρχουν τόσο στην κοινωνιολογία της εκπαίδευσης, όσο και στη μικροκοινωνιολογία των σχολικών πρακτικών. Απώτερος στόχος είναι να εξετάσουμε κατά πόσο οι φουκωϊκές αναλύσεις μπορούν να αφομοιωθούν σε μια βασικά μαρξιστική προβληματική. Η ανασυγκρότηση της εκπαίδευσης ως ερευνητικού αντικειμένου μπορεί να γίνει με δύο τρόπους (Ανθογαλίδου, 1987: 14):
1ο να προσδιορισθεί η θέση της στο εσωτερικό μιας κοινωνικής δομής, της οποίας αποτελεί στοιχείο, και να αναλυθούν διασυνδέσεις της με τα υπόλοιπα στοιχεία αυτής της δομής,
2ο να κατανοηθεί ο ρόλος της στην αναπαραγωγή και εξέλιξη αυτής της κοινωνίας και να αναλυθούν οι ιστορικοί όροι που…

Δείτε την αρχική δημοσίευση 4.257 επιπλέον λέξεις

τα βατράχια της κωπαΐδας

sine_lege

οι πιο μεγάλες βρώμικες αλήθειες
πνιγήκανε στον πάτο της πάλαι ποτέ λίμνης κωπαΐδος
έπεσε ξηρασία τούτον τον αιώνα
κάποιος να τρέξει στο νεκροταφείο του χωριού
ερώτηση να θέσει σε όποιον απέθαντος σαπίζει
είχανε τάχα όλοι οι αιώνες ξηρασία;

τόσες βροχές ριχτήκανε μανιωδώς στη γη
τόσα νερά πιτσίλισαν τους ώμους των λαών
κι όμως ο κόσμος συνεχίζει την πικρή ξερή πνοή του
γέμισε η προδότρα πόλη μας μες σήματα καπνού
χαρίζεται αέρας
πωλείται υδρογόνο όξινο

οι άρχοντες προστάξανε να κλείσουν οι δεξαμενές
κάποιος ονόματι εφιάλτης τους σφύριξε το μέγα μυστικό
πως των ανθρώπων τα μυαλά όταν βραχούν γεννούν αγάπη
είμεθα οι συνεχιστές του σωτηρίου γένους των ασπόνδυλων
γεμάτων κόμπους σπόγγων
ξέρεις τι είναι οι ποιητές;
οι σφουγγαράδες του καιρού μας

μα εμάς μας απαγόρεψαν δια ροπάλου αστυνομικού
και με διάταγμα βασιλικό των βασιλιάδων που δεν έζησαν γυμνοί ποτέ τους
μας απαγόρεψαν λέω με την καρδιά μας να βουτάμε στη βροχή
κι…

Δείτε την αρχική δημοσίευση 187 επιπλέον λέξεις

Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΩΝ ΑΝΤΙΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ

σελίδα δεκατρία, εικόνα τρίτη

sine_lege

από τα μεγάφωνα ακούγεται ένας βρυχηθμός

δεν με νοιάζει μη σε νοιάζει τι τους νοιάζει

απαγορεύεται να περπατήσεις μες στην πόλη

χωρίς να ακούς τους βρυχηθμούς του τέρατος

που πνίγεται από τα ίδια του τα υγρά

*

το καθεστώς

έτσι το λεν στις συνελεύσεις

-εγώ καλύτερα με τη λέξη τέρας αγκαλιάζομαι-

αντάλλαξε τις μουσικές με τις κραυγές

-καλπάζει η ανεργία στους μουσικούς-

 

ίσως στο τέλος τέλος

οι μαθητές του μέλλοντος πιο τυχεροί από μας να είναι

γιατί μπορεί στα σχολικά βιβλία της ιστορίας

μόνο εικόνες να περιέχονται

φωτογραφίες μωρών, ανέργων και νεκρών

 

και τότε όλοι εμείς θα στριμωχτούμε

–ιστορική ανάγκη οι συνωστισμοί–

σε μια λεζάντα μιας φωτογραφίας

ο πληθυσμός ανήμπορος τη μοίρα του εδέχθη

σελίδα δεκατρία εικόνα τρίτη· βλέπετε την ανημποριά;

 

και μόλις η κουβέντα στην τάξη θα φουντώνει

στην πρώτη ερώτηση γιατί από κάποιον μέτριο μαθητή

ο δάσκαλος θα ψάχνει δήθεν τα χαρτιά του

Δείτε την αρχική δημοσίευση 168 επιπλέον λέξεις

Τι βλέπεις; Μόνο αυτό. Τι βλέπεις;

Τι βλέπεις; Μόνο αυτό. Τι βλέπεις;

Φιλιππίνες, μετά το χτύπημα του τυφώνα Χαϊγιάν

Αυτό που βλέπεις είναι ένας σωρός από σκουπίδια.

Τα σπίτια τους και οι «υποδομές» τους.

Αυτό που βλέπεις είναι αποτέλεσμα των ακραίων καιρικών φαινομένων όσο και η ανεργία είναι αποτέλεσμα της τεμπελιάς μας.

Αυτό που βλέπεις είναι αποτέλεσμα του φαινομένου του θερμοκηπίου όσο κι εσύ που ανάβεις το φως στο δωμάτιο είσαι υπεύθυνος για την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Όμως

Τα άταφα κορμιά στους δρόμους δεν είναι από τον τυφώνα.

Οι παράγκες φτιαγμένες από σκουπίδια δεν είναι από τον τυφώνα.

Οι χιλιάδες νεκροί (ακόμα είναι αμέτρητοι) δεν είναι από τον τυφώνα.

Η πείνα και η φτώχεια δεν είναι από τον τυφώνα.

Οι άρρωστοι που εγκαταλείπονται να πεθάνουν χειρότερα κι από αδέσποτα ζώα σε ένα ανύπαρκτο δημόσιο σύστημα υγείας δεν είναι από τον τυφώνα.

Ο τυφώνας δεν σέρνει τους ανθρώπους να χτίζουν και να ζουν σε παράγκες από σκουπίδια. Δεν είναι του χαρακτήρα του τυφώνα να ανήκει σε κυβερνήσεις διεφθαρμένες μέχρι το μεδούλι ώστε κάθε υποδομή της χώρας να είναι για τα σκουπίδια. Ούτε καταδικάζει εκατομμύρια ανθρώπινων υπάρξεων να ζουν με ερωτηματικό και να αντιμετωπίζονται σαν να είναι σκουπίδια.

Α, τι βολικό να συγχέεις το οικονομικό σύστημα μέσα στο οποίο σε καταδίκασαν να ζεις – καπιταλισμό το λένε –  με ένα «ακραίο καιρικό φαινόμενο». Με πόση μαεστρία συσκοτίζονται οι απλές λογικές προτάσεις και σκέψεις και κάνουν φτερά τα δρώντα υποκείμενα και τα πραγματικά πλαίσια μέσα στα οποία λαμβάνουν χώρα τα γεγονότα.

Επειδή, το ακραίο καιρικό φαινόμενο είναι ένα πράγμα και τα αποτελέσματά του είναι άλλο πράγμα. Το να ταυτίζεις φαινόμενο με αποτέλεσμα είναι τόσο αντιεπιστημονικό και παράλογο που καταντά γελοίο. Δεν γελάμε, όμως. Πεθαίνουμε. Και δεν πεθαίνουμε καν ως γενναίοι και υπερήφανοι, ούτε καν ως έλλογα όντα.

Στον κόσμο που μας καταδικάζουν να ζούμε η χειραγώγηση και ο συστηματικός ευνουχισμός της σκέψης έχει πάρει τέτοιες διαστάσεις, που πολύ φοβάμαι ότι σε καμιά 20αριά χρόνια ο μονοδιάστατος άνθρωπος, ακριβώς επειδή θα είναι τέτοιος, θα έχει φτάσει σε τέτοια επίπεδα προόδου που θα επιχειρεί να ανακαλύψει εκ νέου τον τροχό.

Αυτό είναι τρόμος.

Πνευματική βία, πολιτιστική εισβολή μέσα στα σχολικά βιβλία

Η τελευταία παράγραφος του κεφαλαίου «Η οικονομική ζωή» από το εγχειρίδιο Ιστορίας της Στ’ δημοτικού (http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-F114/520/3382,13626/)

Μια παράγραφος. Μια τόση δα παράγραφος. Καλογραμμένη. Με άψογο συντακτικό και ορθογραφία. «Τι να υπογραμμίσουμε κυρία;» Τίποτα, απαντώ, ενώ ήθελα να πω να τη διαγράψουν ολόκληρη. Η αυτοκριτική μετά. Είναι πιο δύσκολη.

Επιστροφή στην παράγραφο.

Τι λέει:

• Ότι την «οικονομική άνθηση» την απόλαυσαν οι Έλληνες, αφού βελτίωσε τη ζωή τους. Όλοι οι Έλληνες; Κάποιοι Έλληνες; Ποιοι ‘Ελληνες; Προφανώς όλοι οι Έλληνες. Επειδή, προφανώς από την ιστορική στιγμή («παραμονές της Μεγάλης Επανάστασης του 1821»)  που τα οικονομικά των εμπόρων και των εφοπλιστών της εποχής ήταν ανθηρά, όλοι οι Έλληνες περνούσαν ζωή χαρισάμενη κι είπαν να το ρίξουν στην επανάσταση, μιας και δεν είχαν τίποτα καλύτερο να κάνουν.
• Ότι από την τάξη αυτή των πλουσίων εμπόρων και εφοπλιστών αναδείχτηκαν οι πρωταγωνιστές του ξεσηκωμού. Οι πρωταγωνιστές. Κι όχι μόνοι τους. Είχαν και παρέα: «τους παραδοσιακούς ηγέτες» των υπόδουλων. Τους κοτσαμπάσηδες δηλαδή. Δεν ξέρω – δεν ξεκαθαρίζει – αν εννοεί και το ιερατείο της εποχής. Κοτσαμπάσηδες, αναδυόμενοι αστοί και ίσως και αρχιερείς, ίσως και ο πατριάρχης ο ίδιος, υπήρξαν οι πρωταγωνιστές της επανάστασης του 1821. Ωραιότατα. Οι οπλαρχηγοί και οι χιλιάδες των αγωνιστών θεώρησαν τιμή τους να δώσουν τη ζωή τους στον ένοπλο αγώνα για ελευθερία ως δευτεροκλασάτοι κομπάρσοι, κάτι σαν αναγκαίο ντεκόρ στην παράσταση που έδιναν οι πρωταγωνιστές.

Τι διδάσκει:

• Τους μαθητές και τις μαθήτριες αυτής της χώρας να σκέφτονται και να αποδέχονται ως αληθές το ανιστόρητο συμπέρασμα ότι την ιστορία την κινούν οι ισχυροί. Οι πλούσιοι και οι άρχοντες. Έτσι, με ευκολία αναπνοής θα δεχτούν και στη ζωή τους τον δευτεροκλασάτο – τριτοκλασάτο ρόλο του κομπάρσου της ζωής και της ιστορίας.
• Να μην αναρωτιούνται για τα προφανή και να αποδέχονται ως αληθινή την κατάφωρα ψευδή εικόνα ότι όλοι οι Έλληνες ήταν το ίδιο πράγμα και ζούσαν μέσα στις ίδιες συνθήκες, κάνοντας χρήση της θολούρας που γεννά η γενίκευση «οι Έλληνες». Όσο πιο θολή είναι η εικόνα, τόσο το καλύτερο για τους συγγραφείς του βιβλίου και τους εντολείς τους. Βλέπετε, προτιμούν την πιο απλοϊκή γνωστική διαδικασία της γενίκευσης από τη συνθετότερη και για πιο ώριμες προσωπικότητες διάκριση [το νήπιο γενικεύει («να ένα δέντρο»), το παιδί διακρίνει («να μια μηλιά»)].

Τι δεν θα ήθελε με τίποτα να πει, αλλά το λέει:

• Μα το προφανές. Ότι η ελληνική επανάσταση ήταν πρωτίστως ταξική επανάσταση. Επανάσταση που κινήθηκε από την αναδυόμενη αστική τάξη της εποχής, που αναζητούσε όχι μόνο περισσότερα προνόμια από την εξουσία αλλά την ίδια την εξουσία. Φυσικά, αν θέλαμε να κάνουμε μια τέτοιας προσέγγισης διδασκαλία, δεν θα διαλέγαμε τον κύριο Κολιόπουλο και την παρέα του, αλλά θα ανατρέχαμε στον Γιάννη Κορδάτο, για παράδειγμα, για μια διεξοδικότερη κι επιστημονική ανάλυση του θέματος.

…

Σήμερα μιλώντας για τη δημοκρατία και τη δικτατορία (μέρες που είναι) λέχθηκε από τους μαθητές ότι τα δικτατορικά καθεστώτα μετέρχονται της βίας προκειμένου να επιβιώσουν και να συνεχίσουν να καταπιέζουν. Πραγματικά, έτσι είναι. Όμως η απορία που προέκυψε από μια τέτοια παραδοχή ήταν τι είδους βία μπορεί να μεταχειριστεί οποιοσδήποτε θέλει να καταπιέσει αποτελεσματικά. Και μέσα στα πλαίσια αυτά της βίας εμφανίστηκε κάτι που το ονομάσαμε «πνευματική βία». Ο Paulo Freire το ονομάζει «πολιτιστική εισβολή»:

Οι εισβολείς επιβάλλουν τη δική τους κοσμοαντίληψη στα θύματα της εισβολής τους και ανακόπτουν τη δημιουργικότητά τους χαλιναγωγώντας την έκφρασή τους.

Paulo Freire, Η αγωγή του καταπιεζόμενου

Κι έρχεται αναπόφευκτο το ερώτημα. Την ώρα που καλείσαι να πλασάρεις «σκουπίδια» ή καλύτερα να μεταχειριστείς τα όπλα των εισβολέων στα μυαλά και την ηθική ανάπτυξη των νεαρών μαθητών σου, τι κάνεις; Πώς το διαχειρίζεσαι; Τέτοιες μέρες που ο τρόμος κι η ανασφάλεια σχεδόν μυρίζουν και κάνουν αποπνικτικό τον αέρα γύρω σου, τι κάνεις; Αρκεί να κάνεις παρατηρήσεις, ίσως αιχμηρές ίσως και όχι, επί του κειμένου; Αρκεί; Δεν ξέρω.

Κι ας διδάξω μια από τις επόμενες ημέρες το «Απορίες ενός εργάτη που διαβάζει». Θα ήθελα να είχα τα κότσια να τους πω να τη διαγράψουν.

θεωρίες και νοήματα

το βυτίο

Η όλη ιστορία με την παρέμβαση του Κατρούγκαλου στην ανατροπή αποκτά όλο και περισσότερες διαστάσεις. Διάβασα τις κατά κάποιο τρόπο απαντήσεις της Τριανταφύλλου και του Μανδραβέλη. Και στα δύο πονήματα δεν υπάρχει προσπάθεια να αρθρωθεί ούτε ένα επιχείρημα. Αλλά αυτό που κάνει εντύπωση είναι φράσεις όπως «θεωρίες τύπου Κατρούγκαλου». Υπάρχουν δύο πιθανότητες. Είτε όντως οι δύο αυτοί άνθρωποι δεν έχουν ξανακούσει ποτέ τέτοιες θεωρίες (πράγμα μάλλον απίθανο αν σκεφτούμε τις σπουδές και τα διαβάσματά τους) ή απλά μιλάνε έτσι γιατί παρουσιάζοντας «αυτές τις θεωρίες» ως παραλογισμούς ή τρέλες τύπου Κατρούγκαλου τις τοποθετούν σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Εκεί που δεν μπορούν να έχουν κάποια σημασία στο δημόσιο διάλογο.

Ακούσαμε πολλές φορές για το περίφημο μονοπώλιο της βίας που είναι νόμιμη και που έχουμε συμφωνήσει σ’ αυτή. Ακούσαμε οι όποιες αντιρρήσεις, τα ιστορικά παραδείγματα, να απαντιούνται με ένα «άλλο τότε, τώρα έχουμε δημοκρατία».

Τυχαίνει αυτή την περίοδο να διαβάζω το «μας πήραν…

Δείτε την αρχική δημοσίευση 1.016 επιπλέον λέξεις

να συμμορφωθείς

το βυτίο

 ζώντας την ελληνική δημοκρατία ( via )

*

Αφού ο Κεδίκογλου είπε ότι η κυβέρνηση τσάκισε το φασισμό, αφού ο Πρετεντέρης είπε ότι εξαρθρώθηκε η χ.α., τότε μάλλον πρέπει να νιώθουμε πιο ήρεμοι. Αφού ο Μιχελάκης είπε ότι έχουμε δημοκρατία και άρα δεν μπορούμε να βρίσκουμε αναλογίες σε περιόδους που η αντίδραση θα μπορούσε να είναι δικαιολογημένη και νομιμοποιημένη, τότε μάλλον θα πρέπει να βάλουμε την εξάρθρωση (την ποιά;) των αβγών, τη μαρφίν και τις σκουριές στο ίδιο καλάθι. Εδώ έχουμε δημοκρατία, οπότε, το ερώτημα επανέρχεται: καταδικάζετε τη βία απ’ όπου κι αν προέρχεται; Παρακαλώ απαντήστε με μια λέξη. Η λάθος απάντηση προκαλεί την αυτόματη κατάταξη στο στρατόπεδο των ακραίων και άρα υπόπτων και άρα καλύτερα να περάσετε μια βόλτα απ’ το τμήμα της γειτονιάς σας.

*

Έγραφε ο Ελεφάντης ότι ο φασισμός είναι μια ιδεολογία που επιδιώκει να επιβάλλει τις αρχές της παντού: (μεταξύ άλλων) την στρατιωτικοποίηση της εργασίας.

Δείτε την αρχική δημοσίευση 722 επιπλέον λέξεις

Θα κλείσω το παράθυρο

«Να μην τολμήσουν. Να μην τον πλησιάσει κανείς.»

Jaquou vs l' Utopie

Τον κρατούσε όλο το βράδυ αγκαλιά. Μην τυχόν κινηθεί και τον ξυπνήσει. Να ξεκουραστεί εκεί. Να μην περάσει ούτε ένα δευτερόλεπτο μακριά της. Να τον κρατήσει λίγο ακόμα. Να μην ακούει τους χτύπους του ρολογιού. Να τον ακούσει να αναπνέει. Να τον χαϊδέψει απαλά κάτω από τη μπλούζα. Να τον ησυχάσει. Να του ψιθυρίσει ένα όνειρο. Να του μιλήσει σιγανά για ένα παιδί. Να ακούει την καρδιά του. Να κολυμπάνε σε βαθιά θάλασσα. Να μην φτάνουν οι ήχοι του δρόμου και οι σειρήνες. Να μην ακουμπάνε τα δάχτυλα τους στο έδαφος. Να βουτάνε με μια ανάσα. Να μην ακούνε τις φωνές. Να μην αλυχτάνε τα σκυλιά. Να σταματήσει η νύχτα. Να μην ακούει τις σκέψεις της. Να μη φοβάται άλλο. Να περάσει τα δάχτυλά του μέσα από τα μαλλιά της. Να την αγγίξει τυχαία. Να ακουμπά το κεφάλι του στο στήθος της. Να μην τον ξαναδεί να αγωνιά για κανέναν…

Δείτε την αρχική δημοσίευση 163 επιπλέον λέξεις

ένα ποίημα